Słowo „żylaki” przywodzi na myśl albo nogi z pogrubiałymi żyłami, albo hemoroidy, jak popularnie określa się żylaki odbytu. Tymczasem żylaki, czyli żyły nadmiernie rozszerzone wskutek nieprawidłowości przepływu krwi w naczyniach, umiejscawiają się nie tylko w kończynach dolnych czy odbycie. Mogą się również pojawić na przykład w pęcherzu, pochwie, macicy czy w powrózku nasiennym.
Powrózek nasienny to struktura o długości 15–20 cm. Składają się na nią wszystkie twory wchodzące do moszny i z niej wychodzące, a następnie przechodzące przez kanał pachwinowy. W świetle statystyk żylaki powrózka nasiennego dotyczą średnio 15 proc. przedstawicieli płci męskiej. Są w tej grupie kilkunastoletni chłopcy oraz dorośli mężczyźni. Sporadycznie zdarza się rozpoznać żylaki u chłopców przed 12. rokiem życia. Prawie 40 proc. dojrzałych mężczyzn z tą przypadłością cierpi na bezpłodność. Bezpłodność jest bowiem najpoważniejszą konsekwencją żylaków powrózka nasiennego. Mogą one także powodować ból.
Co to za żylaki?
Żylaki powrózka nasiennego umiejscawiają się zwykle powyżej głowy najądrza. Powstają w wyniku wstecznego odpływu krwi w naczyniach, powodującego nadmierne poszerzenie i poskręcanie żył splotu wiciowatego, który zbiera krew z jądra. Aż 90 proc. żylaków powstaje po lewej stronie. Tłumaczy się to tym, że lewa żyła uchodząca do żyły nerkowej pod kątem prostym jest dłuższa od żyły prawej (wnika ona skośnie do żyły głównej dolnej). To sprawia, że i słup krwi jest w niej wyższy, i ciśnienie hydrostatyczne większe.
Uwaga: stwierdzenie żylaków po prawej stronie wymusza dalszą diagnozę, która ma ustalić przyczynę uciskania żył, na przykład przez guz.
Dlaczego powstają?
Żylaki powrózka nasiennego dzieli się na pierwotne i wtórne.
Przyczyną tworzenia się pierwotnych – podobnie jak w przypadku żylaków kończyn dolnych – jest niewydolność mechanizmu zastawkowego lub dodatkowe krążenie oboczne w żyle jądrowej powodujące wsteczny odpływ żylny.
Żylaki wtórne powstają w konsekwencji zakrzepowego zapalenia żyły jądrowej lub nerkowej, a także w związku z procesem nowotworowym w jamie brzusznej i z uciskiem (lub naciekiem) na żyłę jądrową bądź nerkową.
Czym się objawiają?
Zazwyczaj nie wywołują żadnych dolegliwości. Czasem pacjenci skarżą się na uczucie ciężkości, tępy ból lub dyskomfort w obrębie moszny. Niekiedy sami wyczuwają guzowate twory nad jednym z jąder, co skłania ich do odwiedzenia lekarza.
Rozróżnia się trzy stadia zaawansowania żylaków:
- I stadium – są małe i trudno wyczuwalne; ujawniają się w pozycji siedzącej w trakcie próby Valsalvy
- II stadium – większe, ale niewidoczne dla oka, wyczuwalne przez dotyk; powiększają się podczas próby Valsalvy
- III stadium – duże żylaki, zniekształcają zarys moszny i są widoczne gołym okiem
Rozpoznanie
W diagnostyce wykorzystuje się ultrasonografię. Metoda tak zwanego dopplera kolorowego pozwala zobrazować przepływ krwi w naczyniach w postaci barwnej.
Stosuje się także badanie zwane próbą Valsalvy. Polega ona na napinaniu mięśni brzucha (tak jak przy kaszlu). Napięcie powoduje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, co ułatwia rozpoznanie poszerzonych naczyń żylnych i określenie ich szerokości.
Leczenie
Odbywa się jedną z metod zabiegowych, takich jak:
- chirurgia tradycyjna – umożliwia dotarcie do naczyń żylnych, które zbierają krew z jądra
- laparoskopia – dostęp do żylaków uzyskuje się drogą przezotrzewnową
- angiografia – techniki angiograficzne pozwalają na zamknięcie światła patologicznie zmienionych naczyń poprzez embolizację lub sklerotyzację żył jądrowych.