Choroba reumatyczna zazwyczaj kojarzy się z dokuczliwymi bólami stawów, mięśni i zmianami zwyrodnieniowymi kończyn. A w ogóle termin „reumatyzm” jest pojęciem szerokim i trudno go zdefiniować. W medycynie choroby takie jak np. reumatoidalne zapalenie stawów określa się jako uogólnione choroby tkanki łącznej, inaczej kolagenozy. Do nich zalicza się również zespół Sjögrena.
Tkanka łączna jest podstawowym budulcem kości, ścięgien i więzadeł, ze względu na zawarte w niej włókna kolagenu i elastyny. Wchodzi w skład wszystkich narządów wewnętrznych.
Tkanka łączna zbita występuje m.in. w spodniej warstwie skóry i ścięgnach. Charakteryzuje się dużą wytrzymałością. Tkanka łączna luźna z kolei decyduje o elastyczności ruchów wszystkich narządów. Tkanka łączna siateczkowata jest podporą narządów, m.in. wątroby i węzłów limfatycznych; tkanka łączna sprężysta to element elastycznych struktur takich jak płuca czy arterie.
Tkanka łączna jest również składnikiem rogówki i soczewki. Decyduje o ich przejrzystości.
Jej rola w organizmie polega przede wszystkim na ochronie przed rozmaitymi procesami zapalnymi.
Zespół Sjögrena
zalicza się do tzw. uogólnionych chorób tkanki łącznej, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów, toczeń czy zapalenie wielomięśniowe.
Czym się charakteryzuje? Jest to tzw. choroba z autoagresji, inaczej autoimmunologiczna. Jej przebieg charakteryzuje niszczenie przez krwinki białe zdrowych komórek tkankowych. Limfocyty odpowiedzialne za zwalczanie obcych przeciwciał, zwracają się ku zdrowej tkance, nie potrafiąc odróżnić jej od organizmów chorobotwórczych. W ten sposób układ odpornościowy niszczy zdrowe tkanki, co prowadzi do poważnych zmian chorobowych w określonych narządach. Uwidaczniają się one głównie jako nacieki limfocytów i plazmocytów.
Przyczyny choroby
nie są do końca poznane, tak jak w przypadku większości chorób reumatycznych. Niektórzy badacze uważają, że mają podłoże infekcyjne, czyli spowodowane są przedostaniem się do organizmu chorobotwórczego drobnoustroju czy wirusa. Możliwe, że związek z rozwojem choroby mają czynniki genetyczne; ryzyko wystąpienia choroby jest większe jeśli ktoś z rodziny cierpiał na schorzenie reumatyczne.
Jeśli choroba Sjögrena atakuje ślinianki
To nacieki świadczące o zmianach reumatycznych pojawić się mogą w obrębie stawów. Mówimy wtedy o reumatoidalnym zapaleniu stawów (w skrócie rzs). Jeśli atakuje jelito cienkie, świadczą o rozwoju choroby Crohna.
Narządem zajętym przez zespół Sjögrena są ślinianki. Gruczoły ślinowe położone są w obrębie głowy; jedna para to ślinianki przyuszne, kolejna – ślinianki podjęzykowe oraz ślinianki podżuchwowe. Gruczoły te produkują ślinę, która zwiera enzym trawienny amylazę. Rozpuszcza ona cząstki pokarmu, zapoczątkowując proces trawienia. W ślinie obecne są też rozmaite związki, które chronią jamę ustną przed infekcjami.
W zespole Sjögrena dochodzi do zaburzenia pracy gruczołów ślinowych. Oznaką choroby jest niedostateczna ilość wydzielanej przez nie śliny, tzw. kserostomia. Objawia się znaczną suchością błony śluzowej. Podczas badania diagnozującego chorobę widoczne są nieregularne rozszerzenia i przewężenia przewodów ślinowych.
W rezultacie w trakcie choroby dochodzi do zmian zapalnych w obrębie jamy ustnej. Zwiększa się także ryzyko zakażeń.
Objawy w narządzie wzroku
obejmują gruczoły łzowe. W postępie choroby dochodzi do trudności w wydzielaniu łez, co powoduje suchość oka. Pacjenci odczuwają wówczas ból w oku, zwiększoną wrażliwość na światło i suchość spojówek. Zaburzenia te mogą prowadzić do zwyrodnienia nabłonka spojówek, zaniku gruczołów wydzielania, a nawet uszkodzenia rogówki.
Choroba, pomimo wyraźnych zmian odczuwanych przez chorego, jest trudna do rozpoznania.
Inne objawy choroby
towarzyszące zespołowi Sjögrena to m.in. zanik nabłonka gruczołów, zanik błony śluzowej przewodu pokarmowego i częste występowanie zapalenia oskrzeli, płuc czy dróg rodnych. Poza tym spotykana jest niedokrwistość, spadek liczby białych krwinek i obecność tzw. czynnika reumatoidalnego (nieprawidłowe przeciwciała we krwi i płynie stawowym). Stwierdza się często także obecność tzw. przeciwciał przeciwjądrowych we krwi.
Charakterystyczne dla zespołu Sjögrena jest to, że najczęściej występuje nie samodzielnie, ale wraz z innymi schorzeniami tkanki łącznej. Zazwyczaj przebiega wraz z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Kiedy podejrzewa się u chorego zespół Sjögrena? Najczęściej lekarz musi wykluczyć podejrzenie innej choroby o podobnych objawach. Do takich schorzeń zalicza się m.in. chłoniaki i nabyty niedobór odpornościowy (AIDS).
Reumatoidalne zapalenie stawów
połączone z zespołem Sjögrena często prowadzi do nieodwracalnego zniszczenia stawów, objawiającego się zniekształceniem np. dłoni. Jest określane jako choroba ogólnoustrojowa, która może uszkodzić naczynia krwionośne i narządy wewnętrzne, w tym serce. Proces zapalny rozpoczyna się najpierw w błonie maziowej stawów, a następnie niszczy tkankę łączną stawów.
Leczenie
zależy od wielu czynników, m.in. tego jakie schorzenie jej towarzyszy. Suchość oka likwiduje się poprzez zakraplanie odpowiednimi kroplami; jama ustna powinna być systematycznie zwilżana. W związku z tym, że choroba zwiększa możliwość zakażeń, należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza w trakcie kuracji leczniczej. Nieleczona choroba Sjögrena może przyczynić się nawet do powstania chłoniaków.
Jeśli zespół Sjögrena występuje wraz z rzs, stosuje się leczenie farmakologiczne, operacyjne, a także zabiegi fizjoterapii.
Katarzyna Kontusz