8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych i 12 trzonowych – razem 32 zęby ułożone w górny i dolny łuk, po 16 w każdym – tyle zębów może mieć dorosły człowiek. Dlaczego może? – o tym w tekście. Pierwsze zęby, tzw. mleczne, pojawiają się zazwyczaj w 5–6 miesięcy po urodzeniu; razem wyrośnie ich 20. U 6–7-latka zaczyna się ich wymiana na zęby stałe i trwa nawet do 14–15 roku życia. Wyjątek stanowią ósemki – ostatnie trzonowe zęby, które wyrzynają się najczęściej między 17 a 25 rokiem życia, i to powód, dla którego są kojarzone z mądrością i dojrzałością.
Zęby mądrości to pozostałość po naszych przodkach, których duże szczęki służyły do żucia surowego mięsa. W trakcie ewolucji szczęki uległy takiemu zmniejszeniu, że często nie są w stanie pomieścić więcej niż 28 zębów.
Kiedy ósemki zaczynają wyrastać, a w łuku zębowym nie ma dla nich wystarczająco dużo miejsca, wyrastają tylko częściowo, najczęściej pod pewnym kątem, mają niewłaściwy kształt i naciskają na siódemki – sąsiednie zęby trzonowe. Aż u 10 proc. osób zęby mądrości położone są nieprawidłowo lub w ogóle nie ma ich zawiązków, czyli nie wyrastają (!) wcale.
Zdjęcie rentgenowskie
Bardzo często jedynym źródłem informacji o wzroście i rozwoju zębów mądrości jest zdjęcie rentgenowskie. Najlepiej robić je dzieciom ok. 12. roku życia. Zdjęcia te pozwalają stwierdzić, czy są zawiązki zębów i jak są położone – co pozwala prognozować rozwój uzębienia i przewidzieć, czy zęby mądrości będą – a jeśli tak, to jak będą rosły. A potem w porę trzeba podjąć decyzję o ich ewentualnym usunięciu, by np. nie powodowały osłabienia korzeni zębów sąsiednich.
Na zdjęciu widać, czy ósemki mogą się swobodnie usadowić w łuku zębowym, jeśli nie – ortodonci radzą usunąć już ich zawiązki.
Trudne szczotkowanie
Pomiędzy zębami mądrości i zębami sąsiednimi gromadzą się resztki pokarmu, które są bardzo trudne do usunięcia przy szczotkowaniu i flosowaniu zębów. Ósemki są najdalej położone i stąd są najmniej dokładnie szczotkowane. To sprzyja infekcji, powoduje powstawanie próchnicy siódemek i wiedzie do miejscowej paradontozy. W efekcie może doprowadzić do utraty siódemki, spełniającej bardzo ważną rolę w naszym uzębieniu.
Jeśli jednak dbamy o zęby, używamy płynów do płukania jamy ustnej i nici dentystycznych, a zęby wyrosły prawidłowo, nie powinno być z nimi większych problemów.
Usuwać czy nie?
Prawidłowo wyrznięte ósemki to zęby pełnowartościowe. Jeśli dobrze pełnią swą funkcję, należy je zostawić, bo nigdy nie wiadomo, kiedy okażą się potrzebne. Mogą się przydać choćby w starszym wieku jako filar protetyczny. Można je także przesuwać ortodontycznie w miejsce utraconego innego trzonowca.
Zęby mądrości znacznie częściej niż inne zęby ulegają infekcjom i próchnicy; niewyrznięte natomiast często są przyczyną tworzenia się torbieli.
Jeśli jednak na ósemkę jest za mało miejsca i nie ma szans na to, by wyrosła całkowicie, jej korona będzie częściowo przykryta płatem dziąsła, pod którym na ogół wytwarza się kieszonka – miejsce zakażeń. Przy nagryzaniu dziąsła może to powodować obrzęk śluzówki i stan zapalny.
Przy dostatecznej ilości miejsca na ząb stomatolog przecinając dziąsło, może umożliwić zębowi wyrastanie.
Jeśli jednak w łuku jest za mało miejsca, ósemki mogą być przyczyną stłoczenia zębów, co już jest wskazaniem, by zęby mądrości usunąć.
Decyzję o ewentualnym usunięciu zębów mądrości może podjąć wyłącznie dentysta. Jeśli stwierdzi, że są powody do ich usunięcia, najlepiej pogodzić się z tym.
Aleksandra Orłowska