Co pewien czas w mediach pojawiają informacje o zatruciu alkoholem metylowym. Towarzyszą im zwykle apele o to, by kontakt z lekarzem nawiązały wszystkie osoby, które mogły ten alkohol spożywać. Powodem zatrucia bywa najczęściej trunek pochodzący z pokątnego handlu, rzadziej natomiast z kradzieży w zakładach przemysłowych, co kiedyś bywało nagminne. Dawniej metanol wchodził także w skład różnego rodzaju płynów do mycia i czyszczenia, które również powodowały zatrucia.
Nadal jednak zatrucia miewają najczęściej charakter zbiorowy, a rokowania bywają ponure. Spożywanie metanolu nierzadko oznacza śmierć lub – jeśli uda się ocalić życie – utratę wzroku.
Etanol i metanol
Etanol (alkohol etylowy) to alkohol spożywczy, a metanol (alkohol metylowy) to alkohol przemysłowy, niezbędny w wielu procesach technologicznych i w produkcji, także w przemyśle farmaceutycznym. Organoleptycznie nie da się go odróżnić od alkoholu etylowego. Nie zdradza go ani smak, ani zapach, ani konsystencja. Można go więc mieszać z etanolem, można też sprzedawać jako etanol (co robią oszuści) bez obawy, że ktoś to zauważy. Nikt się nie zorientuje, bo dopiero analiza laboratoryjna wykaże, co jest w butelce. Po wypiciu trunku skażonego metanolem czy też samego metanolu nie obserwuje się też różnic w zachowaniu czy samopoczuciu. Reakcje przypominają bowiem typowe zatrucie alkoholowe – najpierw jest nienaturalna wesołość, pobudzenie ruchowe i psychiczne, a następnie pojawiają osłabienie i senność, a w końcu – śpiączka. Kilku godzin potrzeba, aby wystąpiły takie objawy, jak na przykład pogłębiony i przyspieszony oddech oraz zaburzenia świadomości. One jednak nierzadko są przez otoczenie traktowane jako klasyczne symptomy upojenia i zatrucia alkoholowego, tym bardziej, że nie wiadomo, co naprawdę zostało wypite. Dlatego zazwyczaj zatruta metanolem osoba trafia do szpitala dopiero wtedy, gdy trucizna poczyniła już w jej organizmie wielkie szkody.
Jak działa metanol
Specyfika działania tego alkoholu polega na tym, że bardzo szybko jest wchłaniany z przewodu pokarmowego, a także przez drogi oddechowe, i szybko jest metabolizowany. Szkodliwe są produkty jego przemiany w organizmie, a nie bezpośrednio sam metanol. Po dostaniu się do krwi trafia do tkanek i kumuluje się w narządach najbardziej uwodnionych, takich jak na przykład gałka oczna. Jego wyjątkowo toksyczne metabolity (aldehyd i kwas mrówkowy) uszkadzają przede wszystkim centralny układ nerwowy i nerw wzrokowy. Kwasica metaboliczna i zapalenie nerwu wzrokowego to charakterystyczne objawy zatrucia metanolem ujawniające się wtedy, gdy nagromadzą się trujące produkty przemiany metanolu w organizmie.
Pierwsza pomoc
Może być skuteczna, gdy nastąpi szybko, jeżeli znana jest przyczyna zatrucia, a nie spowodowało ono jeszcze zaburzeń świadomości. Wtedy należy sprowokować wymioty i podać odtrutkę, czyli mocny alkohol spożywczy (wódka, koniak, brandy). Dorosłym zaleca się 100 ml alkoholu 40-procentowego. Dzieciom należy podać 1 łyżkę stołową na każde 10 kg wagi w 100 ml mocno osłodzonej wody. Nieprzytomnych zatrutych układa się w bezpiecznej pozycji i szybko wiezie do szpitala.