Żeby aktywnie się rozwijać potrzebujemy odpowiedniej ilości energii. Potrzebna jest po to, by każda z komórek mogła spełniać należycie swoją funkcję. Energia ta powstaje ze spalania paliwa, jakim dla człowieka jest spożywany codziennie pokarm. Głównymi jego składnikami są: węglowodany, czyli cukry, białka oraz tłuszcze – lipidy. Aby zamienić pokarm w energię, niezbędna jest obecność insuliny, hormonu produkowanego przez trzustkę. Z trzustki insulina uwalniana jest do krwi, a wraz z nią rozprowadzona jest po całym organizmie. Jest jak gdyby kluczem otwierającym drzwi do komórek. Zaburzenia tego procesu prowadzą do podstępnej choroby jaką jest cukrzyca.
Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki (jest też czynność zewnątrzwydzielnicza – wydziela sok trzustkowy) związana jest z tzw. aparatem wyspowym – wyspy Langerhansa. Znajdują się w nich komórki – jest ich kilka rodzajów wydzielające hormony peptydowe, m.in.: glukagon i insulinę.
Wydzielanie insuliny wzrasta pod wpływem zwiększającego się stężenia we krwi glukozy i aminokwasów, a więc zwiększa się po spożyciu pokarmów. Niedobór wydzielanej z trzustki insuliny lub zmniejszona wrażliwość tkanek na działanie tego hormonu są właśnie przyczyną cukrzycy.
Na początku cukrzyca nie daje żadnych objawów, dlatego przez wiele lat możemy być chorzy i o tym nie wiedzieć. Tymczasem nadmiar cukru we krwi robi swoje – niszczy m.in. nerki, oczy, serce, włókna nerwowe. By nie dopuścić do tych uszkodzeń, trzeba kontrolować poziom glukozy. Co roku badaniom takim powinny się poddać osoby z tzw. grupy ryzyka, a co trzy lata każdy, kto skończył 45.
Badanie poziomu cukru we krwi nie wymaga szczególnych przygotowań – trzeba po prostu, będąc na czczo, oddać do badania laboratoryjnego pobraną krew z żyły.
Stężenie cukru we krwi
Stężenie cukru wyraża się w ilości cząsteczek cukru zawartych w litrze krwi (mmol/l). Innym sposobem wyrażenia stężenia cukru jest liczba miligramów cukru na decylitr (mg/dl lub mg/%).
U zdrowych osób prawidłowe stężenie cukru we krwi wynosi 5 mmol/l (90 mg/%). Krótko po posiłku wzrasta do 7 mmol/l (126 mg/%). Stężenie rzadko spada poniżej 3,5 mmol/l (63 mg/%). W momencie rozpoznania choroby większość chorych na cukrzycę ma stężenie cukru we krwi powyżej 10 mmol/l (180 mg/%); w moczu wykrywalny jest wówczas już cukier. Poniższa tabela podaje stężenia cukru, do których należy dążyć.
| Na czczo | do 6,1 mmol/l (110 mg[/B][B]/%) |
| 2 godziny po posiłku | do 8 mmol/l (144 mg/%) |
| Przed snem (minimum) | 6,0 mmol/l (108 mg/%) |
Na zlecenie lekarza wykonuje się też tzw. test doustnego obciążenia glukozą. Polega na badaniu poziomu cukru we krwi na czczo i następnie co pół godziny po wypiciu 75 g glukozy rozpuszczonej w wodzie.
Jest to metoda pozwalająca sprawdzić jak organizm radzi sobie z cukrem. Jeżeli po dwóch godzinach od chwili wypicia 75 g rozpuszczonej w wodzie glukozy poziom cukru we krwi jest wyższy niż 125 mg% – wskazania idą w kierunku cukrzycy.
Powinno niepokoić
Objawy cukrzycy nierzadko mylone są z przemęczeniem i z tego względu są bagatelizowane. Alarmujące objawy to wzmożone pragnienie i bardzo częste oddawanie moczu – chory zmuszony jest korzystać z toalety nawet w nocy. Niepokoić powinna także utrata masy ciała, uczucie osłabienia, senność, trudno gojące się nawet niewielkie ranki i łatwo tworzące się siniaki.
Weronika Pietrzyk
* * *
Do tzw. grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę należą osoby, które:
- miały lub mają w rodzinie chorego na cukrzycę,
- są otyłe,
- prowadzą siedzący tryb życia,
- skończyły 45 lat,
- mają niski poziom „dobrego” cholesterolu (HDL poniżej 35 mg%),
- mają wysoki poziom trójglicerydów (ponad 200 mg%),
- mają wysokie ciśnienie tętnicze (140/90 mm Hg lub więcej),
a także kobiety, które:
- miały tzw. cukrzycę ciężarnych,
- urodziły dziecko o wadze przekraczającej 4,5 kg.