Zespół jelita drażliwego (ZJD) – inaczej zespół jelita nadpobudliwego, zespół jelita nadwrażliwego, zespół spastycznego jelita albo z języka angielskiego irritable bowel syndrome (IBS) - to dolegliwość układu pokarmowego, która charakteryzuje się między innymi zmianą częstotliwości wypróżnień (pojawiają się biegunki, zaparcia lub oba zaburzenia naprzemiennie).
Inne symptomy ZJD to:
- wzdęcia
- uczucie niecałkowitego wypróżnienia
- bóle brzucha
- śluz w kale i nudności
- czasami pojawiają się także objawy niezwiązane z funkcjonowaniem układu pokarmowego, na przykład bóle głowy i pleców lub częstsze oddawanie moczu
- pacjenci, u których wykryto ZJD, mają także obniżony próg odporności na ból (ruchy perystaltyczne w jelitach są czasem odczuwane jako bolesne).
Jeżeli w kale pojawia się krew, a u chorego występuje gorączka i utrata wagi, natychmiast należy się udać do lekarza – nie są to objawy związane z ZJD!
Aby postawić diagnozę, lekarz może zlecić kolonoskopię w celu wykluczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (colitis ulcerosa) lub raka jelita.
Przyczyny
Zespół jelita drażliwego to choroba czynnościowa, co oznacza, że jej objawy nie są związane z uszkodzeniem przewodu pokarmowego, obecnością guzów czy innymi zmianami chorobowymi. Trudno jest wyróżnić jeden czynnik ją wywołujący, jednak najczęściej wskazuje się na podłoże psychologiczne choroby oraz bakteryjne zapalenie jelit. Jednak można wyróżnić kilka czynników, które najczęściej powodują tę dolegliwość. Są to:
- nieodpowiednia dieta (na przykład uboga w błonnik)
- alergia pokarmowa
- zaburzenia psychosomatyczne
- stres
- nadużywanie leków i środków przeczyszczających
Dieta
Ponieważ w ZJD biegunka i zaparcia często przebiegają naprzemiennie, należy bardzo uważać na dietę.
- W przypadku biegunki unikamy: mleka, kefirów, jogurtów, mocnej kawy i herbaty, alkoholu, ciemnego chleba i wszelkich produktów zawierających błonnik. Można za to spożywać: chudy ser i twaróg, słabą kawę i herbatę, soki owocowo-warzywne (ale tylko rozcieńczone wodą), chude mięso, białe pieczywo, cytrusy, kisiel.
- Kiedy zaczynają dokuczać zaparcia, unikamy: czekolady, kakao, tłustych pokarmów, białego pieczywa i alkoholu. Możemy za to spożywać chude mleko, maślankę, kefir, napary ziołowe i słabą herbatę, twaróg, owoce i warzywa. Ponadto trzeba wypijać około 2 litrów płynów dziennie.
Wszystkie produkty mleczne można spożywać tylko w przypadku tolerancji laktozy – niektóre osoby chore na ZJD nie mogą jednak przyjmować posiłków zawierających białko serwatki i kazeinę.
W przypadku ZJD nie jest wskazane spożywanie posiłków nieprzemyślanych, na szybko, na stojąco czy w pracy przy biurku. Osoba chora powinna jeść regularnie, o stałych porach, bez pośpiechu, najlepiej małe porcje. Jeśli chorobie towarzyszy zaparcie, jelita należy wspomóc odpowiednią dawką błonnika. Mogą to być włókna zawarte w warzywach, owocach i ziarnach albo odpowiednie suplementy.