Jak żyć z zapaleniem trzustki?

Do czego potrzebna nam trzustka?

Trzustka jest umiejscowiona w górnej części jamy brzusznej. Ma około 20 cm długości oraz 4 cm szerokości. Ok. 80 proc. masy tego organu stanowią pęcherzyki wytwarzające enzymy biorące udział w trawieniu białek, tłuszczów oraz cukrów. Natomiast 2 proc. jego masy to tzw. wyspy trzustkowe, które wydzielają hormony regulujące węglowodanową przemianę materii organizmu (m.in. insulinę). Gdy spożywamy posiłek, stymulujemy narząd do wydzielania soku trzustkowego, który uczestniczy w procesie trawienia.

Co szkodzi trzustce?

Trzustka nie przepada za słodyczami oraz jadłospisem złożonym z kanapek, surowych warzyw i owoców. Służą jej ciepłe, gotowane dania. Nie lubi, gdy się przejadamy – szczególnie tłustymi, słonymi i słodkimi potrawami. Woli mniejsze, lecz regularne posiłki. Nie znosi, gdy nadużywamy alkoholu.

Zapalenie trzustki – ostre czy przewlekłe?

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) to długotrwały proces zapalny tego organu prowadzący do nieodwracalnych zmian w jego obrębie. W początkowym etapie choroby brak wyraźnych objawów. Później pojawia się ból brzucha oraz postępująca niewydolność narządu, która może prowadzić m.in. do odwodnienia i cukrzycy.

Częściej mamy do czynienia z ostrym zapaleniem trzustki (OZT) polegającym na nieprawidłowej aktywacji enzymów w jej obrębie. W rezultacie występuje proces samotrawienia tego narządu. Enzymy trzustkowe trawią ściany naczyń krwionośnych oraz przewodu pokarmowego, może więc nastąpić krwotok wewnętrzny oraz perforacja, a silna reakcja zapalna grozi niewydolnością układu oddechowego, nerek i układu krążenia.

Czynniki ryzyka

Do głównych czynników ryzyka chorób trzustki należą nadmierne spożycie alkoholu oraz dieta o wysokiej zawartości tłuszczu i białka, a także takie choroby towarzyszące jak kamica żółciowa, wrzody żołądka, zaburzenia lipidowe, choroby autoimmunologiczne czy zakażenia wirusowe i bakteryjne. Trzustce wybitnie nie służy stres i palenie tytoniu. O rozwoju choroby mogą również decydować predyspozycje genetyczne.

Niepokojące objawy

Choroby trzustki objawiają się opasującym lub promieniującym do pleców bólem brzucha. Do typowych objawów zalicza się też spadek masy ciała spowodowany obawą przed jedzeniem, gdyż nasila ono dolegliwości bólowe. Niepokojące sygnały mówiące o tym, że z naszą trzustką nie jest najlepiej, możemy także znaleźć… w toalecie. To tzw. biegunka tłuszczowa. Jeśli stolce mają tłustą powierzchnię i trudno je spłukać, to znak, że nasza trzustka nie radzi sobie z trawieniem tłuszczów. Gdy towarzyszą temu takie dolegliwości jak twardość powłok brzusznych, krew w stolcu, częsta niestrawność, duszności, gorączka, nudności, wymioty czy nadmiar gazów jelitowych – pora zgłosić się do lekarza.

Jakie badania wykonać?

Wykrywanie chorób trzustki umożliwia badanie ultrasonograficzne (USG). Jest ono bezbolesne i bezinwazyjne. W diagnostyce schorzeń trzustki na wczesnych etapach ich rozwoju wykorzystuje się tzw. profil trzustkowy obejmujący badanie poziomu stężenia enzymów trzustkowych: amylazy w surowicy i moczu oraz lipazy w surowicy. Występowanie typowych objawów zapalenia jest również wskazaniem do wykonania tomografii komputerowej jamy brzusznej.

Leczenie ostrego zapalenia trzustki

Metoda leczenia zależna jest od rozległości i stopnia zaawansowania choroby. W przypadku łagodnej postaci zapalenia trzustki zaleca się 3–4 dni głodówki, której towarzyszy dożylne nawadnianie pacjenta (kroplówki) oraz podawanie mu środków przeciwbólowych. Jeśli jednak choroba ma ciężki przebieg, wymagane jest leczenie na oddziale intensywnej opieki medycznej. Często obejmuje ono żywienie dojelitowe i pozajelitowe oraz przyjmowanie antybiotyków. Potem pacjenta czeka kilka miesięcy restrykcyjnej diety.

Żegnaj, chińszczyzno!

Istnieje wiele produktów dozwolonych i zabronionych zarówno w przewlekłym, jak i ostrym zapaleniu narządu. Celem jest tu jak najmniejsze angażowanie trzustki. Pierwszy okres rekonwalescencji powinien trwać ok. miesiąca. W tym czasie bezwzględnie ograniczamy ilość tłuszczu. Po kilkudniowej diecie składającej się z kleików, gorzkiej herbaty i sucharków staramy się spożywać 4–5 niewielkich posiłków dziennie. Konieczna jest rezygnacja z dań smażonych, pieczonych i tłustych, sosów oraz ciężkostrawnych produktów o dużej zawartości błonnika. Potrawy należy gotować w wodzie, na parze lub piec w folii bez dodatku tłuszczu. W kolejnych miesiącach stopniowo wzbogacamy dietę, w dalszym ciągu pamiętając o ograniczeniu zawartości tłuszczu.

Przykładowe produkty zalecane i niezalecane w zapaleniu trzustki