Zapalenie kłębuszków nerkowych – ostre i przewlekłe

Zawsze gdy wystąpią: pieczenie i bolesność w oddawaniu moczu, tzw. skąpomocz lub zbyt częste jego oddawanie, a także zmiany w wyglądzie, kolorze, przejrzystości i zapachu moczu, koniecznie trzeba zasięgnąć porady lekarza, bowiem są to pierwsze symptomy wyraźnie wskazujące na złe funkcjonowanie układu moczowego.

Warto od czasu do czasu, profilaktycznie, wykonać laboratoryjne badanie krwi i moczu. Z wyników tych analiz lekarz może zdiagnozować wczesną fazę choroby, mimo iż ta jeszcze nie daje żadnych zauważalnych oznak. Jej rozpoznanie zazwyczaj jest ustalane w oparciu o obraz kliniczny, zmiany w badaniu ogólnym moczu oraz narastanie przeciwciał ASO – przeciwciał przeciwpaciorkowcowych. Lekarz może też zalecić wykonanie innych badań, takich jak: OB, morfologia, poziom keratyniny oraz badanie ultrasonograficzne lub biopsję nerek.

Typowe schorzenie

Do jednych z często występujących chorób nerek należą zapalenia kłębuszków nerkowych: ostre i przewlekłe.

Nerki w sposób szczególny narażone są na rozwój chorób o etiologii immunologicznej. Najbardziej typowym przykładem tego rodzaju schorzeń są zapalenia kłębuszków. W ich przebiegu dochodzi do uszkodzenia kłębuszków, co może prowadzić do pojawienia się m.in. krwinko- i białkomoczu, nadciśnienia tętniczego i upośledzenia przesączania kłębuszkowego.

Niektóre typy kłębuszkowych zapaleń nerek przebiegają z tzw. zespołem nerczycowym, inne już po kilku miesiącach – na skutek zniszczenia wszystkich struktur nerek – prowadzą do wystąpienia klinicznych i biochemicznych objawów schyłkowej niewydolności nerek, tzw. mocznicy przewlekłej. Są i takie, których przebieg jest skryty, a rozpoznanie ustala się dopiero po wielu latach, w okresie przewlekłej niewydolności nerek.

Kłębuszki nerkowe oraz inne struktury nerek mogą zostać uszkodzone również w schorzeniach ogólnoustrojowych, takich jak: cukrzyca, toczeń trzewny i np. nefropatia cukrzycowa.

Skuteczne leczenie tego typu zapaleń nerek łączy się z koniecznością równoczesnego likwidowania wszelkich ognisk zakaźnych w organizmie.

Zapalenie ostre...

Nie wszystkie przyczyny tej choroby są znane. Czasem jest ona następstwem zapalenia miedniczek nerkowych. Zwykle jednak poprzedzają ją inne zakażenia, które są najczęściej wynikiem inwazji paciorkowców – bakterii odpowiadających m.in. za anginę i zapalenie uszu. Mogą one uszkodzić nerki nawet wiele tygodni po przebytej chorobie. Wówczas już nie tylko same bakterie sieją spustoszenie w kłębuszkach nerkowych, ale też przeciwciała, wytworzone przez organizm przeciwko obecności zarazków, np. w drogach oddechowych. Charakterystyczne objawy zapalenia kłębuszków nerkowych to: powrót gorączki 2–3 tygodnie po przebytej infekcji, obrzęki twarzy – zwłaszcza w okolicy powiek, silne bóle w okolicy lędźwiowej, trudności w oddychaniu, bóle serca, bóle głowy i obrzęki nawet całej twarzy, mała ilość wydalanego moczu, który może być mętny i mieć czerwone zabarwienie.

W postępowaniu leczniczym najważniejsze jest zlikwidowanie wszelkich wewnątrzustrojowych ognisk zakaźnych, stosowanie odpowiedniej diety odciążającej nerki w ich działaniu przesączającym, bezwzględny wypoczynek. Leczenie ostrego zapalenia powinno być prowadzone w szpitalu pod specjalistycznym nadzorem lekarskim i kontrolą wydolności czynnościowej nerek.

Zazwyczaj objawy ustępują w ciągu kilku tygodni, choć zmiany w moczu mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy. W przypadku ciężkiego przebiegu konieczne jest leczenie szpitalne i sporadycznie okresowe leczenie nerkozastępcze. Poza przyjmowaniem antybiotyków – głównie zwalczających paciorkowce chory musi dostarczać organizmowi ściśle określonej przez lekarza ilości płynów, soli i białka.

... i przewlekłe,

którego przyczyną jest uszkodzenie błony sączącej kłębuszków nerkowych przez procesy zapalne. Choroba może trwać latami z okresowymi zaostrzeniami i remisjami. Objawy – choć wielu chorych może nie mieć żadnych dolegliwości nawet przez lata trwania choroby – to pienienie się moczu i krwiomocz, obrzęki pojawiające się w ciągu dnia i ustępujące po nocy; bóle głowy, czasami wodobrzusze, osłabienie, uczucie zmęczenia, brak apetytu.

Przewlekły proces zapalny – mimo leczenia – może trwać od kilku miesięcy nawet do kilkunastu lat i rozszerzać się poza kłębki nerkowe. Stany zapalne w organizmie zaostrzają przewlekłe zapalenia kłębuszków nerkowych i pogłębiają ich niewydolność. W przewlekłym typie zapalenia zaczynają dominować procesy włóknisto-rozrostowe w kłębkach nerkowych, upośledzające postępującą niewydolność przesączania.

Leczenie jest długie, a jego efekty zależą m.in. od skrupulatnego przestrzegania zaleceń lekarza. W okresach zaostrzeń niewydolności nerek konieczne jest leczenie szpitalne i stosowanie diurezy, czyli przesączania kłębków nerkowych.

Aleksandra Orłowska

* * *

• Najważniejszą częścią nerek są nefrony i znajdujące się w nich kłębuszki nerkowe – liczne skupiska drobnych naczyń krwionośnych, w których zachodzi właściwe filtrowanie krwi.

• Najgroźniejsze są przewlekłe choroby nerek. Rozwijają się skrycie – często zupełnie bezobjawowo. Pacjent nie podejrzewa nic strasznego, bo takie dolegliwości bywają zwiastunem zwykłego przeziębienia. Nieleczone przewlekłe choroby nerek – także kłębuszków – stają się przyczyną niewydolności tego narządu.

• Sygnałem ostrzegawczym, mogącym wskazywać na chorobę nerek lub dróg moczowych, jest nawet niewielka obecność białka w moczu, a także krwinek białych – leukocytów i krwinek czerwonych – erytrocytów. W moczu nie powinno być także wałeczków.

• Częstotliwości występowania chorób kłębuszków nerkowych nie da się dokładnie ustalić, bowiem liczne zachorowania mają lekki przebieg kliniczny. Szczyt zachorowań przypada na wiek 6–11 lat, a więc wtedy, kiedy nasilają się zachorowania na anginę, zapalenie gardła i ucha. Wśród dzieci częściej chorują chłopcy niż dziewczynki.

• W chorobach nerek zasadnicze znaczenie ma stosowanie diety lekkostrawnej z ograniczeniem soli i białka.