Zaburzenia mowy i ich klasyfikacja

Mowa jest umiejętnością, której uczymy się od najmłodszych lat. Nie jest to łatwe zadanie, gdyż wymaga prawidłowego funkcjonowania oraz współpracy mięśni, układu oddechowego i mózgu. Zaburzenia mowy to grupa trudności w zakresie swobodnego i płynnego wysławiania się. Mogą one być wrodzone lub nabyte. Do najczęstszych zaliczamy dyslalię, afazję, dyzartrię, dysfonię, afonię, mutyzm oraz jąkanie.

Dyslalia

Dyslalia jest najczęściej występującym zaburzeniem mowy wśród dzieci. Wynika z uszkodzenia struktur aparatu mowy, zwłaszcza języka, warg, gardła, podniebienia lub krtani. Polega na braku umiejętności wypowiadania niektórych dźwięków lub też na opuszczaniu bądź zniekształcaniu głosek. Wyróżnia się kilka kategorii dyslalii. Najczęściej podziału tego dokonuje się ze względu na rodzaj głoski, która jest nieprawidłowo wymawiana.

Afazja

Jest to częściowa lub całkowita utrata zdolności mowy, spowodowana uszkodzeniem ośrodka mowy w korze mózgowej. Najczęstszą przyczyną są udary mózgu na skutek choroby lub wypadku komunikacyjnego. Afazji często towarzyszą zaburzenia pamięci, orientacji przestrzennej oraz skupienia uwagi. Chory może mieć trudności z wyrażaniem myśli własnymi słowami oraz z poprawnym nazewnictwem przedmiotów przy jednoczesnym rozumieniu mowy. Ma pełną wiedzę na temat danego przedmiotu, nie umie go jednak precyzyjnie nazwać. Afazja może również polegać na niezrozumieniu mowy. Chory domaga się upraszczania skomplikowanych zdań, gdyż nie rozumie ich znaczenia. Gdy mówi, popełnia dużo błędów oraz przejęzyczeń.

Dyzartria

Dyzartria to neurologiczne zaburzenie mowy wynikające z niewłaściwej pracy aparatu wykonawczego (krtani, gardła, podniebienia i języka). Chory rozumie mowę, ale nieprawidłowo wymawia słowa. Jest to tak zwana mowa dyzartryczna. Charakteryzuje ją spowolnione lub przyśpieszone wysławianie się, rezonans nosowy oraz niezrozumiała i niedokładna artykulacja (tzw. bełkot).

Dysfonia

Dysfonia polega na osłabieniu głosu z powodu zaburzeń w jego emisji. Tego typu problem najczęściej dotyka osoby wykonujące zawód nauczyciela, lektora, aktora, piosenkarza itp. Najczęstsze objawy to zmiany barwy (chrypka, głos świszczący i matowy) oraz zróżnicowane natężenie głosu.

Afonia

Afonia jest skrajnym stanem dysfonii, polegającym na całkowitym zaniku głosu. Wywołuje ją niedowład mięśni krtani lub czynnik psychiczny (stres i silne emocje). Charakterystycznym objawem jest upośledzenie fonacji (zaburzenie dźwięku krtaniowego) przy jednoczesnym zachowaniu sprawności narządów artykulacyjnych.

Mutyzm

Mutyzm charakteryzuje się całkowitym brakiem mowy przy jednoczesnym prawidłowym zachowaniu sprawności narządów i ośrodków mowy. Najczęściej wywołuje go choroba psychiczna lub zaburzenia emocjonalne. Może być także wynikiem świadomego działania (tzw. mutyzm wybiórczy).

Jąkanie

Jest to zaburzenie płynności rytmu i tempa mowy. Polega na zacinaniu się i powtarzaniu zgłosek. Najczęściej wywołują je czynniki psychogenne lub nieprawidłowości rozwojowe. Zaburzenie to często wpływa na stan emocjonalny osoby jąkającej się.

Przyczyny zaburzeń mowy

Do najczęstszych przyczyn zaburzeń mowy można zaliczyć:

• wady rozwojowe narządu artykulacyjnego,
• problemy ze słuchem,
• zaburzenia układu nerwowego,
• uszkodzenia mózgu.

Diagnostyka i leczenie

Dokładne zdiagnozowanie zaburzeń mowy często wymaga współpracy różnych specjalistów (na przykład logopedy, laryngologa, neurologa itd.). Terapia powinna obejmować leczenie choroby podstawowej oraz konsultacje logopedyczne. Jednocześnie należy unikać przysparzania choremu nadmiernego stresu. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, którym trzeba okazać szczególną cierpliwość i zrozumienie.