Wieliczka to 50-tysięczne miasto leżące nieopodal Krakowa w dorzeczu rzeki Raby, Wilgi i Serafy. Położone jest w urokliwej kotlinie pomiędzy dwoma grzbietami Pogórza Wielickiego. Znane jest przede wszystkim z zabytkowej kopalni soli. Niektórzy twierdzą, że kopalnia zapoczątkowała profesjonalny rozwój balneologii w Polsce, czyli leczenia kąpielami.
Historia Wieliczki wiąże się nierozerwalnie z odkrytymi tu w XIII wieku pokładami soli kamiennej. Miało to miejsce za panowania księcia Bolesława Wstydliwego i księżnej Kingi, ale już w XII wieku Wieliczka była znaczącym ośrodkiem produkcji soli warzonej. Pierwsze wzmianki o tym mieście znalazły się w legacie Idziego z lat 1123–1127, określającym dochody z soli klasztoru benedyktynów w Tyńcu. Nazwano je dumnie Magnum Sal, co znaczyło Wielka Sól. W późniejszym okresie przestano używać słowa Sól, a wyraz Wielka został przekształcony na Wieliczka.
Od średniowiecza sól stanowiła podstawę ekonomiczno-gospodarczą państwa polskiego, była środkiem płatniczym w formie „krusz solnych”, zastępując pieniądz metalowy. Sól była również ważnym instrumentem sprawowania władzy. Już w XIV wieku dochód z handlu solą stanowił 1/3 całego budżetu państwa. Żupy pozwalały na utrzymanie Akademii Krakowskiej (późniejszy Uniwersytet Jagielloński), której rola i znaczenie były kluczowe dla dobrego funkcjonowania państwa. Z pieniędzy tych budowano i restaurowano m.in. zamek na Wawelu oraz liczne klasztory i kościoły.
W 1368 roku Kazimierz Wielki sprecyzował zasady działalności kopalni soli, nadając im moc ustawy znanej jako Statut Kazimierzowski. W XVI wieku kopalnia wielicka staje się jednym z największych europejskich przedsiębiorstw.
Wraz z pierwszym rozbiorem Polski w 1772 roku skończyła się królewska gospodarka w żupach krakowskich. Czasy austriackie zapisały się w dziejach kopalni nie tylko zmianami organizacyjno-administracyjnymi, ale także wprowadzeniem nowych technologii wydobycia soli. Ten okres wpłynął korzystnie na stan techniczny kopalni i przyniósł jej stabilizację. Przy kopalni uruchomiono elektrownię, miasto zyskało połączenie kolejowe z Krakowem oraz zmechanizowano roboty dołowe. Ręczne wiertarki zastąpiono pneumatycznymi, uruchomiono młyn solny oraz parową maszynę wyciągową.
W 1912 zostaje uruchomiona na powierzchni nowa zmechanizowana warzelnia, która po niewielkim zmodyfikowaniu do dziś produkuje sól warzoną.
Lecznicze właściwości soli zostały zauważone przez humanistów. Le Laboureur pisał, że „żupy solne Wieliczki niemniej są znakomite jak piramidy egipskie, lecz użyteczniejsze. Są one chwalebną pamiątką pracowitości Polaków, podczas gdy tamte – świadectwem tyranii i próżności Egipcjan”.
Kopalnia soli „Wieliczka”
„To jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, szyby, szybiki i jeziora) o łącznej długości około 300 km usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 m ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w poszczególnych epokach historycznych”. To fragment uzasadnienia wpisu Kopalni Soli „Wieliczka” w dniu 8 września 1978 roku na I Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO wśród pierwszych 12 obiektów z całego świata.
Po blisko 900-letniej eksploatacji przypomina ona rozległe podziemne miasto, wzbudzające zachwyt i pokorę wobec sił natury i możliwości człowieka.
To światowe dziedzictwo kultury materialnej należy do najchętniej odwiedzanych obiektów turystycznych w Polsce. Zdaniem czytelników „National Geographic Polska” i „National Geographic Traveler” Kopalnia Soli „Wieliczka” jest piękniejsza niż Tadż Mahal, wodospady Iguazu czy starożytna Petra.
Największą atrakcją są trzy górne poziomy, na których znajdują się między innymi groty kryształowe, ogromna i przepięknie zdobiona Komora Księżnej Kingi z ogromem rzeźb i płaskorzeźb z soli (usytuowana 101 m pod ziemią), jezioro solankowe oraz sanatorium alergologiczne.
Po zwiedzaniu turyści odpoczywają w leczniczym mikroklimacie 125 m pod ziemią, w kompleksie komór, w których znajdują się sklepy z pamiątkami, poczta i restauracja.
Profil leczniczy:
• Schorzenia układu oddechowego (nosa, zatok, gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc),
• Astma oskrzelowa,
• Rozstrzenie oskrzeli,
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• Choroby alergiczne dorosłych i dzieci.
Zabiegi rehabilitacyjne i diagnostyka:
• FIZYKOTERAPIA (magnetoterapia, laseroterapia, elektroterapia, krioterapia miejscowa, światłolecznictwo)
• KINEZYTERAPIA
• KLIMATOTERAPIA (spacer rehabilitacyjno-leczniczy po zabytkowej części kopalni z edukacją prozdrowotną i elementami ćwiczeń oddechowych)
• INHALACJE
• SPIROMETRIA
• BADANIE EKG
„U nas oddycha się łatwiej i głębiej”
Taka jest dewiza Podziemnego Ośrodka Rehabilitacyjno-Leczniczego. Prowadzi on unikatową na skalę światową rehabilitację układu oddechowego 135 m pod ziemią na III poziomie kopalni wielickiej w leczniczych komorach: „Jezioro Wessel” oraz „Stajnia Gór Wschodnich”. Kontynuuje on XIX-wieczną tradycję uzdrowiskową dr. Feliksa Boczkowskiego oraz leczenie metodą subterraneoterapii zapoczątkowaną przez prof. Mieczysława Skulimowskiego w latach 50. XX wieku. Pobyt w działającym od 1964 roku podziemnym sanatorium jest szczególnie korzystny przy leczeniu chorób układu oddechowego, alergii, chorób skóry.
Pobyty mają formę turnusów ambulatoryjnych (zabiegi pod ziemią) i kompleksowych (pobyt pod ziemią, zakwaterowanie i wyżywienie). Ośrodek prowadzi pobyty dzienne (jednodniowe, kilkudniowe oraz turnusy), jak i pobyty nocne, szczególnie adresowane do osób ze schorzeniami układu oddechowego, astmą i alergiami.
Podczas 14-dniowego pobytu rehabilitacyjno-leczniczego kuracjusze przebywają w komorze solnej 6,5 godziny dziennie, pod opieką personelu medycznego.
Leczenie w komorach „Jezioro Wessel” i „Stajnia Gór Wschodnich” ma formę aktywnej rehabilitacji polegającej na nowoczesnej gimnastyce oddechowej uwzględniającej ćwiczenia kontroli oddechu, korekcji wzoru oddechowego, naukę oddychania torem przeponowym, trening mięśni oddechowych oraz zabiegi toalety drzewa oskrzelowego. Pobyt leczniczy wzbogacony jest o zajęcia z muzykoterapii.
Nieocenioną rolę odgrywa tu unikatowy mikroklimat, który cechuje się wyjątkową czystością bakteriologiczną, wysoką wilgotnością względną powietrza w granicach 74–90 proc. i dużą zawartością chlorku sodu wynoszącą 24 mg/m3 oraz takich pierwiastków, jak magnez, mangan i wapń. Powietrze to jest po prostu wolne od zanieczyszczeń, w które obfituje współczesne środowisko na powierzchni ziemi.
Najbardziej interesujące zabiegi:
W pobycie nocnym program zawiera: sen w warunkach subterraneoterapii, rehabilitację pulmonologiczną, muzykoterapię oraz inhalacje przy podziemnej tężni solankowej.
Subterraneoterapia to oddziaływanie na organizm człowieka specyficznego mikroklimatu solnych wyrobisk kopalni wielickiej.
Barbara Szymańska
***
Za co płaci NFZ?
Rehabilitacja jest refundowana przez NFZ. Obejmuje tylko dzienny pobyt rehabilitacyjny, co oznacza, że wyżywienie i zakwaterowanie opłaca kuracjusz.