Wapń (Ca) jest niezbędnym pierwiastkiem dla prawidłowego rozwoju wielu procesów życiowych. Jego deficyt powoduje rozmiękczenie tkanki kostnej, zanik „kości w kościach” oraz bóle reumatyczne stawów. To on steruje informacjami między komórkami nerwowymi i kontroluje proces krzepnięcia krwi. Jeśli w niekostnych komórkach brakuje wapnia pobiera on go właśnie z kości. Niedobór, jak i nadmiar jest niebezpieczny dla zdrowia, warto więc poznać w jaki sposób uzupełnić dietę o ten pierwiastek.
W organizmie dorosłego człowieka znajduje się około 1,2 kg wapnia, z czego ok. 99 proc. odkłada się w kośćcu i zębach jako fosforan wapniowy. Bardzo niewielka ilość wapnia znajduje się płynach ustrojowych (1 proc.), często w postaci zjonizowanej. Ten niewielki procent odgrywa jednak ważną rolę w krzepnięciu krwi, w utrzymaniu normalnej akcji serca oraz funkcjonowaniu mięśni i nerwów. To właśnie wapń zmusza nasze mięśnie do kurczenia się i rozkurczania.
Objawy niedoboru
Niedobór wapnia w organizmie (hipokalcemia) zdarza się częściej niż nadmiar. Wynika to z szeregu przyczyn środowiskowych (80 proc. gleb w Polsce to gleby kwaśne). Wapń dostarczany jest organizmowi głównie z pożywieniem. Lepiej przyswajalny jest wapń pochodzenia zwierzęcego. Ten pochodzący z roślin nie jest przez organizm przyswajalny. Niewielki niedobór wapnia objawia się skurczami mięśni, bólami w stawach, mrowieniem czy drętwieniem rąk i nóg, a także powodują niepokój, alergie, drażliwość i bezsenność. Przy większym niedoborze wapnia pojawia się wyczerpanie nerwowe, brak siły, energii, zmęczenie, osłabienie pamięci, trudności z koncentracją uwagi, infekcje, katar, astma, gruźlica, trudności z trawieniem, choroby krwi, częste krwawienie z nos. Brak równowagi wapniowej prowadzi do choroby zębów, krzywicy, osteoporozy oraz zapalenia stawów. Niedobór ten może przyczynić się także: nadczynność tarczycy, niedoczynność nadnerczy i przytarczyc, niedobór witaminy D, nadmierny poziom witaminy A, nadmierne zatrzymywanie fosforu w ustroju, niedobór miedzi, gromadzenie metali toksycznych i niedostateczne spożycie wapnia.
Objawy nadmiaru
Nadmiar wapnia (hiperkalcemia) jest niekorzystny dla zdrowia. Powoduje zaparcia, nudności, bóle głowy, senność i brak apetytu. Może to prowadzić do powstawania kamieni nerkowych oraz obniżenia wchłaniania cynku i żelaza. Nadmiar wapnia we krwi ma wpływ na: działanie ośrodkowego układu nerwowego, serca i nerek, krzepnięcie krwi, a także funkcjonowanie enzymów. Hiperkalcemia może być wywołana przez zaburzenia hormonalne lub nadmierną suplementację. Objawia się m.in. osłabieniem mięśni i częstym oddawaniem moczu. Przy zbyt wysokim poziomie wapnia może pojawić się też metaliczny smak w ustach. Przewlekła hiperkalcemia powoduje, że fosforany i wapń odkłada się w różnych narządach: nerkach, rogówce, tkance stawowej, błonie śluzowej żołądka, ścianach naczyń. Ten stan nazywany jest wapnicą. Niebezpieczne jest przekroczenie poziomu 3,75 mmol/l wapnia we krwi.
Źródła wapnia
Najwięcej wapnia znajduje się w mleku odtłuszczonym, w serkach topionych i śmietanie, a także w chudym jogurcie i w serach podpuszczkowych dojrzewających (tzw. żółtych). Są jednak bardzo kaloryczne, więc należy się ograniczyć do dwóch plasterków dziennie. Doskonałym źródłem wapnia są skorupki kurzych jaj. Wapń znajdziemy również w łososiu, sardynkach (te kupowane w puszkach najlepiej jeść razem z ośćmi), migdałach, soku pomarańczowym, natce pietruszki, brokułach (porcja 100 g gotowanych brokułów zapewnia dorosłemu człowiekowi połowę zalecanej dziennej dawki wapnia).
Suplementacja wapniem i magnezem
Prawidłowy poziom wapnia we krwi to 2,1–2,6 mmol/l (8,5–10,5 mg/dl). Przeciętna dieta nie dostarcza wystarczającej ilości wapnia. Pokrywa ona ok. 49–80 proc. potrzeb. W aptekach można znaleźć bogaty wybór preparatów zawierających wapń, magnez, cynk i zestaw witamin. Warto skorzystać z preparatów zawierających wapń razem z witaminą D3 i witaminą K oraz (nie zażywać ich jednocześnie) magnez z witaminą B6.
Osoby chore na tarczycę i kamicę nerkową przed suplementacją preparatami wapniowymi powinny porozumieć się z lekarzem.