Na całym świecie udar mózgu stanowi ogromny problem zdrowotny. Znajduje się on na trzecim miejscu jako przyczyna zgonu, a na pierwszym jako powód niesprawności u osób powyżej 40 roku życia.
Pacjent z udarem mózgu potrzebuje natychmiastowej fachowej pomocy lekarskiej! Od właściwej, szybkiej reakcji zależy jego dalszy los, gdyż ten niebezpieczny stan wymaga podania leków w pierwszych godzinach wystąpienia udaru. Czas, w którym włączone zostaną właściwe leki, może uchronić chorego przed ciężkim inwalidztwem, a często ratuje życie.
W Polsce corocznie udar mózgu dopada ok. 70 tysięcy osób, z czego w ciągu pierwszego miesiąca umiera aż 30 tysięcy. Jest to jeden z najgorszych wskaźników i na tle innych państw wypadamy bardzo niekorzystnie. Niestety, liczby te utrzymują się od lat na podobnym poziomie i mimo podejmowania różnych działań nie obserwuje się tendencji spadkowej.
Udar mózgu przychodzi bez ostrzeżenia! Nagle, w czasie codziennych zajęć, ktoś traci równowagę, wypuszcza trzymany przedmiot z ręki, potyka się, pada, zaczyna niewyraźnie mówić lub skarży się na silny ból głowy albo zaburzenia widzenia. Te wszystkie objawy mogą świadczyć o udarze – nie muszą występować równocześnie, gdyż zależy to od obszaru mózgu, jaki został uszkodzony. Obserwując takie nagłe objawy u kogoś w swoim otoczeniu, trzeba natychmiast wezwać pogotowie!
Jeżeli mamy wątpliwości, to przy zachowanym kontakcie z chorym można poprosić, by się uśmiechnął (charakterystyczne jest opadanie jednego kącika ust), powtórzył proste zdanie (może wystąpić mowa bełkotliwa) lub podniósł ręce do góry (nad głowę), co przy niedowładzie połowiczym nie będzie możliwe.
Przyczyną udaru jest zaburzenie krążenia krwi w mózgu, które w 80 proc. ma charakter niedokrwienny, a w 20 proc. krwotoczny. Typ niedokrwienny wynika z nagłego zatrzymania dopływu krwi do danego obszaru, co jest spowodowane obecnością zakrzepu lub blaszki miażdżycowej w naczyniu. W udarze krwotocznym krew z pękniętego naczynka wylewa się bezpośrednio do struktur mózgowych, powodując ich uszkodzenie.
Pacjent z podejrzeniem udaru mózgu powinien jak najszybciej trafić na oddział neurologiczny dysponujący tomografem komputerowym, aby najpierw ustalić rodzaj oraz rozległość udaru i natychmiast podać właściwe leki. Specjalistyczne oddziały dysponują nowoczesnymi lekami przeciwzakrzepowymi, które podane w pierwszych trzech godzinach udaru niedokrwiennego znacznie zwiększają szanse pacjenta na dobre rokowanie.
Wśród działań mających na celu obniżenie zachorowalności i umieralności w udarze mózgu ogromne znaczenie ma profilaktyka. Czynniki ryzyka udaru podzielono na takie, które są od nas niezależne oraz na modyfikowalne, w dużym stopniu powiązane z zasadami zdrowego stylu życia.
Czynniki, na które nie mamy wpływu to przede wszystkim:
- wiek
- płeć męska
- występowanie udarów w rodzinie
- czynniki genetyczne – np. dotyczące krzepnięcia krwi
Z oczywistych powodów największe pole do działania stanowią czynniki modyfikowalne, gdyż przy właściwym postępowaniu można znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru. Należy tu wymienić takie czynniki jak:
- palenie papierosów
- mała aktywność fizyczna
- otyłość
- nadużywanie alkoholu
- złe nawyki dietetyczne
- występowanie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, zaburzeń lipidowych, migotania przedsionków czy choroby niedokrwiennej serca.
Zaniedbanie leczenia chorób, które wcześniej wymieniłam, w ogromnym stopniu przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia udaru. Trzeba podkreślić, że szczególnym bagatelizowaniem problemów zdrowotnych cechują się mężczyźni z nadciśnieniem tętniczym.
W grupie powyżej 40–45 roku życia spotyka się najwięcej przypadków, których charakterystyczny wizerunek łączący otyłość, palenie papierosów, alkohol, brak aktywności ruchowej oraz nieleczone nadciśnienie kończy się udarem. Przy odrobinie szczęścia i szybkiej pomocy można z niego wyjść prawie bez szwanku, ale zbyt często oznacza to przedwczesny zgon lub dużego stopnia niepełnosprawność do końca życia.
Lek. med. Alina Rewako