Ścianki pochwy, szyjka macicy, wargi sromowe, a przede wszystkim jajniki to miejsca, na których tworzą się torbiele. Często nie powodują żadnych dolegliwości, a o ich istnieniu kobieta dowiaduje się podczas kontrolnego badania u ginekologa. I chociaż torbiele (inaczej cysty) jajnika (lub jajników, bo mogą się jednocześnie utworzyć w obu) na ogół nie są groźne, to systematyczne wizyty u ginekologa są ważne z kilku powodów.
Po pierwsze – pozwalają wykryć torbiel. Po drugie – umożliwiają zdiagnozowanie jej stanu i rodzaju. Najczęściej torbiele są zmianą łagodną, ale niekiedy mogą mieć charakter złośliwy, stanowiąc formę nowotworu jajnika – drugiego pod względem częstości występowania (po raku szyjki macicy) nowotworu narządu rodnego. Wtedy natychmiast trzeba rozpocząć leczenie. W innych przypadkach torbiele, nawet niewielkie, wymagają obserwacji. Jedne bowiem samoistnie się cofają, inne zaś – rosną i osiągają spore rozmiary. Zadaniem lekarza jest wybór odpowiedniej terapii. Lekceważone torbiele mogą być przyczyną bardzo niebezpiecznych powikłań.
Objawy:
- zaburzenia miesiączkowania – zmiany cyklu i obfitości krwawień
- krwawienie z dróg rodnych poza terminem miesiączki
- uczucie ucisku i ciągnięcia – zwykle z jednej strony podbrzusza
- ból jajnika
- mdłości, osłabienie, pogorszenie samopoczucia, bóle brzucha i głowy (często przypisywane stresowi)
- wzdęcia, zaparcia, częste oddawanie moczu (przy dużej torbieli)
Diagnozowanie
Do rozpoznania torbieli wystarcza standardowe badanie ginekologiczne, a także ultrasonografia (przezpochwowa). Czasem, w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji, wykonuje się biopsję oraz laparoskopię – wziernikowanie jamy otrzewnej.
„Balonik” na jajniku
Torbiel opisuje się jako „wypełnioną płynem komorę w obrębie jajnika” czy też „patologiczną jamę otoczoną ścianą”. Torbiele wyglądem przypominają baloniki wypełnione płynem lub zgrubiałą tkanką. Lokują się wewnątrz jajnika, w jego ścianie lub na zewnątrz (są wtedy uszypułkowane). Mają wielkość orzecha, ale mogą też osiągnąć rozmiar dużej pomarańczy.
Rodzaje torbieli:
- torbiel surowicza (prosta)
- torbiel skórzasta (dermatoidalna) – zawiera komórki i tkanki z nierozwiniętego płodu
- torbiel endometrialna (czekoladowa) – wypełniona gęstą ciemną krwią; tworzy się w przebiegu endometriozy
Torbiele mogą być lite, mogą też zawierać elementy lite oraz mogą być wypełnione śluzem.
Jak powstają cysty
Torbiele, czyli cysty jajników, to schorzenie pojawiające się u kobiet w różnym wieku, głównie jednak w wieku rozrodczym. Mówimy wtedy o torbielach czynnościowych jajników. Rozwijają się w następstwie hormonalnych nieprawidłowości w trakcie cyklu miesiączkowego. Przy prawidłowej owulacji dojrzały pęcherzyk Graafa pęka, uwalniając komórkę jajową. Pęknięty pęcherzyk przekształca się natomiast w ciałko żółte, które zanika, gdy nie dojdzie do zapłodnienia. Wskutek zaburzeń hormonalnych pęcherzyk Graafa nie pęka, lecz rośnie, tworząc tak zwaną torbiel pęcherzykową. Torbiel może też powstać z ciałka żółtego, które nie zaniknęło mimo braku zapłodnienia.
W maleńkie torbiele mogą się też przekształcać niedojrzałe pęcherzyki Graafa, prowadząc do wielotorbielowatości, czyli zespołu policystycznych jajników. Jest to częsta przyczyna niepłodności u kobiet, bo drobne torbiele uniemożliwiają rozwój prawidłowych komórek jajowych.
Lepiej zapobiegać…
Jak zwykle, tak i w przypadku torbieli najlepszą formą profilaktyki są regularne wizyty u ginekologa. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca, aby każda kobieta, która ukończyła 35 lat, systematycznie się poddawała USG przezpochwowemu. Badanie to bezwzględnie powinny przeprowadzać – niezależnie od wieku – zwłaszcza te kobiety, które przyjmują hormony, również środki antykoncepcyjne. Leczenie hormonalne sprzyja bowiem tworzeniu się torbieli. USG powinno być również wykonane przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii hormonalnej, aby ocenić stan jajników.
Regularne – przynajmniej raz do roku – badania kontrolne zaleca się też pacjentkom, które miały już torbiele i zostały wyleczone. Cysty lubią się bowiem odnawiać.
Leczenie
Torbiele małe i bezobjawowe nie wymagają terapii, bo się same wchłaniają. Pozostałe leczy się operacyjnie lub środkami hormonalnymi i przeciwzapalnymi. Zabieg operacyjny przeprowadza się w przypadku torbieli szybko rosnących i o dużych rozmiarach (z powodu ucisku na inne narządy czy groźby skręcenia), a także wówczas, gdy istnieje ryzyko pęknięcia cysty lub rozwoju choroby nowotworowej.
Niebezpieczne powikłania:
- skręt jajnika grożący jego martwicą
- ropnie jajnika, które mogą go trwale uszkodzić
- ucisk na inne narządy
- krwotok wewnętrzny w wyniku pęknięcia torbieli
- pęknięcie torbieli endometrialnej i przedostanie się jej zawartości do jamy brzusznej, co może wywołać zapalenie otrzewnej