Krew z serca jest wyrzucana skurczami ze znaczną siłą. Dobrze utleniona płynie wartko. Toteż naczynia krwionośne muszą być mocne. Z powrotem, w kierunku serca wraca popychana skurczami ścian żylnych; że zaś jest cięższa od dwutlenku węgla, płynie ociężale, a jej ciśnienie jest słabe. Ściany naczyń mogą więc być słabsze.
Ściany zarówno tętnic, jak żył zbudowane są z warstw o podobnych strukturach. Żylne są cieńsze, wiotkie, z mniejszą ilością mięśni gładkich i włókien sprężystych. Tętnice są grubsze i bardziej sprężyste. Z tego też wynika, że chorobą typową dla tętnic jest miażdżyca, a dla żył żylaki.
Ściany tętnic zbudowane są z trzech warstw: wewnętrznej, czyli śródbłonka, zewnętrznej zwanej przydanką i środkowej, utworzonej ze sprężystej tkanki łącznej. Miażdżyca jest skutkiem zapalenia warstwy wewnętrznej i środkowej, bo w miejscach, gdzie nastąpiły uszkodzenia, tworzą się, by je osłonić, blaszki miażdżycowe, które – kiedy pękają – tworzą skrzepliny. Postępująca miażdżyca po kilkunastu lub kilkudziesięciu latach prowadzić może do zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła naczynia przez te właśnie skrzepliny.
W zależności od tego, która tętnica zostanie uszkodzona, miażdżyca może być przyczyną ostrych zespołów wieńcowych, zawału serca, udaru, tętniaka aorty lub zakrzepicy innych narządów. Choroby układu krążenia na tle miażdżycowym są przyczyną ponad 50 proc. wszystkich zgonów. Najbardziej powszechną spośród tych chorób jest zwężenie tętnic, inaczej nazywane tętniakiem. Tętniak jest więc uwypukleniem uszkodzonej ściany naczynia tętniczego, zwykle jej warstwy sprężystej. Jest wywołany parciem krwi. Inaczej mówiąc, jest chorobą tętnic, chorobą przeważnie o podłożu miażdżycowym.
Tętniaki mają różny kształt. Bywają workowate, wrzecionowate i kuliste. Niebezpieczeństwo wiążące się z ich istnieniem polega na tym, że w miarę upływu czasu powiększają one swoją objętość, więc ściany worka stają się cieńsze i w każdej chwili grożą krwotokiem. Pękają najczęściej wtedy, gdy osiągną rozmiary 6–15 mm. Według danych statystycznych około 30 proc. tętniaków pęka w czasie snu, tyle samo podczas wykonywania czynności zawodowych oraz przy zajęciach, które powodują podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi (wysiłek fizyczny, parcie na stolec, gwałtowne wzruszenie, stosunek płciowy).
Około 80 proc. tętniaków występuje w rozgałęzieniach tętnic i na podstawie mózgu. W 15 proc. występują tętniaki mnogie.
Udrażnianie naczyń krwionośnych stało się poważnym wyzwaniem dla medycyny. Zajmuje się tym angiochirurgia, specjalizująca się w operacyjnym leczeniu chorób tętnic i żył obwodowych oraz angioplastyka tętnic, udrażniająca tętnice szyjne.
Tekla Komorowska