Kwas pangamowy, pangaminian (witamina B15).
Kwas pangamowy został odkryty przez T. Krebsa, który był przekonany o jego wszechstronnych właściwościach. Związek ten został po raz pierwszy wyizolowany w 1951 roku z pestek moreli. Kwas pangamowy zwiększa o 300% odporność na zmęczenie, gdyż zmniejsza akumulację kwasu mlekowego w mięśniach, co jest nie bez znaczenia np. dla sportowców. Dotąd jednak nie wiadomo, czy człowiek lub zwierzęta mogą syntetyzować kwas pangamowy i czy jakąś chorobę można przypisać niedoborowi tego związku.
Kwas pangamowy przypuszczalnie bierze udział w transmetylacji, oddychaniu komórkowym. Pobudza on zużycie tlenu przez tkanki, zmniejszając niedotlenienie u szczurów po zakażeniu gronkowcami i paciorkowcami, przedłuża o wiele godzin przeżycie psów, które otrzymały śmiertelną dawkę cyjanków.
Podawanie kwasu pangamowego zwierzętom adaptuje je do zwiększonego wysiłku fizycznego. Podawanie kwasu pangamowego w czasie leczenia nowotworów związkami chemioterapeutycznymi zmniejsza toksyczność tych związków.
Najczęściej używa się kwasu pangamowego w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, w chorobach skóry (sklerodermia, wyprysk, pokrzywka, łuszczyca). Kwas pangamowy bierze udział w przemianie lipidów, działa odtruwająco i lipotropowo, pobudza aktywność wielu enzymów utleniających. Próbuje się nim leczyć chorobę alkoholową, zapalenie wątroby, nowotwory, cukrzycę. Stosuje się go także jako odtrutkę w zatruciu toksynami.
Źródła. Znajduje się w pestkach moreli, otrębach ryżowych, pełnym ziarnie zbóż, nasionach dyni, ziarnie sezamowym, w kukurydzy, drożdżach piwnych, we krwi wołu i wątrobie końskiej.
Amygdalina (witamina B17)
Jest to glukozyd występujący w większości owoców z rodziny Rosaceae, a szczególnie w migdałach i morelach. Amygdalina jest wyżej ceniona niż pangamat.
Niektóre źródła sugerują, że ma działanie przeciwnowotworowe. Niekiedy stosuje się profilaktycznie specjalną dietę amygdalinową w celu zapobieżenia procesom nowotworowym. Zawiera ona przede wszystkim owoce, orzechy i bardzo duże dawki minerałów. Wydaje się, że efekty przeciwrakowe zawdzięcza się powstaniu w tkankach cyjanku wodoru, który zabija komórki rakowe. Niestety substancja ta może również niekorzystnie działać na zdrowe komórki.
Biotyna (witamina H)
Jest bliska witaminom z grupy B, ale wciąż trwają spory czy można ją uznać za witaminę. Została zidentyfikowana w 1940 roku przez Alberta Szent-Gyorgyi i Vincenta Du Vigneaud. Jej historia jest dość szczególna. Odkrywano ją wielokrotnie i za każdym razem nadawano jej inną nazwę: „bios”, „koenzym R”, „czynnik ochronny X” i „witamina H”. Stwierdzono jednak, że wszystkie te związki to jedna i tama sama substancja. Należy do związków rozpuszczalnych w wodzie, jest wchłaniana w jelicie cienkim, a jej nadmiar wydalany z moczem.
Biotyna jest pomocna we wzroście komórek i produkcji kwasów tłuszczowych, w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek oraz w utylizacji innych witamin z grupy B. Jest aktywnym związkiem uczestniczącym w bardzo wielu reakcjach enzymatycznych, a także koenzymem w syntezie kwasów tłuszczowych i puryn. Wspomaga gruczoły potowe, układ nerwowy i szpik kostny. Pomaga łagodzić bóle mięśniowe. Ma wpływ na produkcję przeciwciał i układ immunologiczny. Od niej zależy stan zdrowia włosów i skóry. Sto miligramów biotyny dziennie może zapobiec wypadaniu włosów.
Niedobory
Objawami niedoboru biotyny są: anemia, brak apetytu, zakażenie błon śluzowych, depresja, bezsenność, bóle mięśniowe, wysypka, niepokój i wzrost poziomu cholesterolu we krwi, wypadanie włosów, drętwienie dłoni i stóp, nudności, letarg i powiększenie wątroby.
Objawy niedoboru mogą się zdarzać u dzieci. Niektórzy pacjenci szpitali karmieni sztucznie – np. dożylnie – mogą cierpieć na jej niedobory. U dzieci niedobór biotyny może wywołać łojotokowe zapalenie skóry lub tzw. ciemieniuchę, która charakteryzuje się tym, że owłosiona skóra głowy jest sucha i łuszczy się. Także infekcje grzybicze upośledzające wzrost włosów i powodujące zaburzenia centralnego układu nerwowego i układu odpornościowego mogą być spowodowane zbyt małą ilością biotyny potrzebnej do prawidłowego działania karboksylazy.
Biotynę mogą wytwarzać bakterie jelitowe i to w ilości wystarczającej do pokrycia dziennego zapotrzebowania organizmu. Jej niedobór może wystąpić u osób spożywających duże ilości surowego białka jaj, zawierającego glikoproteinę o nazwie awidyna, która tworzy z biotyną trwały związek nie rozkładany przez enzymy jelitowe. Gotowanie unieszkodliwia awidynę.
Długotrwała kuracja antybiotykowa może obniżyć produkcję biotyny w jelicie cienkim, a przez to podnieść ryzyko wystąpienia niedoboru.
Dawki
Oblicza się, że przeciętny człowiek spożywa od 28 do 42 mikrogramów biotyny, co wraz z ilością produkowaną przez jelito wystarcza, by zapobiec niedoborom.
Interakcje: Biotyna działa razem z kwasem foliowym i pantotenowym oraz witaminą B12. Może też łagodzić objawy niedoboru kwasu pantotenowego i cynku.
Stanisław K. Wiąckowski