Stwardnienie zanikowe boczne (SLA) to choroba, która atakuje przede wszystkim centralny i obwodowy układ nerwowy oraz prowadzi do stopniowego zaniku mięśni. Jest nieuleczalna. Zazwyczaj trudno jest określić jej przyczynę. Za 20 proc. przypadków zachorowań odpowiada wada genetyczna.
Stwardnienie zanikowe boczne należy do schorzeń neurozwyrodnieniowych, prowadzących do uszkodzenia dolnego i górnego neuronu ruchowego, który przekazuje z mózgu do mięśni bodźce umożliwiające wykonanie ruchu. Choroba atakuje nerwy motoryczne ruchowe – sprawność umysłowa pacjenta pozostaje w normie.
Rodzaje
W zależności od przyczyny oraz zajętego obszaru, wyróżnia się trzy typy SLA: genetyczną, sporadyczną oraz uszkadzającą mózg (rzadko).
Objawy
Jest to choroba o indywidualnym przebiegu, dlatego trudno wymienić objawy, które byłby wspólne dla wszystkich chorych. Już we wczesnych stadiach SLA pacjenci skarżą się na mimowolne drżenie i bolesne skurcze mięśni, osłabienie mięśni dłoni, przedramion lub nóg oraz trudności w pisaniu. Zazwyczaj pojawiają się też zaburzenia połykania lub mowy spowodowane osłabieniem mięśni szyi, gardła oraz języka. Potem zwykle następuje osłabienie mięśni karku, co jest przyczyną trudności z utrzymaniem głowy.
Objawy postępują stopniowo i z czasem paraliż dotyka coraz większych partii mięśni. W dalszych etapach choroby upośledzeniu ulega także oddychanie, a ostatnim narządem atakowanym przez SLA są często oczy (choć zdarza się także, że choroba zaczyna się właśnie od kłopotów z oczami).
Diagnostyka
Nie ma jednej metody pozwalającej na wykrywanie chorób neuronu ruchowego, takich jak SLA. Diagnozę stawia się zazwyczaj na podstawie obrazu klinicznego i przebiegu choroby. Niezbędne jest wykonanie badania przewodnictwa nerwowego (EMG), badania krwi i moczu oraz zdjęć rentgenowskich. Wielu lekarzy jest zdania, że zbadany musi być również płyn rdzeniowy, aby wykluczyć innego rodzaju zapalne procesy chorobowe, które mogą być bardzo podobne do SLA.
Leczenie
SLA jest chorobą nieuleczalną, są jednak możliwości leczenia objawowego, które mogą wpłynąć na polepszenie jakości życia chorych i złagodzenie objawów. Najważniejsza jest odpowiednia gimnastyka, która ma na celu zachowanie funkcji mięśni, zapobiega też usztywnieniu stawów i zmniejsza częstotliwość występowania spastycznych kurczy mięśni. Przy zaburzeniach mowy wskazane są ćwiczenia logopedyczne.
Statystyki
Rocznie w krajach zachodnich na SLA zapada 1–2 osoby na 100 000. Choroba rozpoczyna się najczęściej między 50. a 70. rokiem życia – bardzo rzadko cierpią na nią młodsi. Mężczyźni chorują nieco wcześniej niż kobiety.
Z reguły nie należy się obawiać, że na SLA zachorują członkowie rodziny pacjenta. Dzieje się tak tylko w 5 proc. przypadków.