Stopa końsko-szpotawa to najczęstsza wada wrodzona kończyn wykrywana u noworodków. Objawia się deformacją jednej lub obu stóp. Jej przyczyny nie są dokładnie znane. Nieleczona może doprowadzić do trwałego kalectwa, jednak szybkie rozpoczęcie terapii pozwala znacznie zmniejszyć widoczność wady lub też całkowicie ją wyeliminować.
Stopa końsko-szpotawa (łac. talipes equinovarus) polega na deformacji jednej lub obu stóp (zgięciu podeszwowym stopy, przywiedzeniu przodo- i śródstopia oraz ułożeniu palców w młotkowaty kształt). Jej etiologia nie jest znana. Jest ona zaliczana do wad wrodzonych i może występować samodzielnie lub łączyć się z innymi schorzeniami, na przykład z porażeniem mózgowym lub przepukliną rdzeniową. Można ją wykryć już podczas badania USG w trakcie ciąży (po 13. tygodniu).
Przyczyny występowania schorzenia
Stopę końsko-szpotawą diagnozuje się u 1–2 noworodków na 1000 urodzeń. Schorzenie to częściej dotyka chłopców niż dziewcząt. Podejrzewa się, iż istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia tej wady jest zażywanie ecstasy (MDMA) oraz palenie tytoniu przez kobietę w ciąży. Według innej teorii przyczyną może być również nieprawidłowe ułożenie stóp dziecka w łonie matki oraz zaplątanie się pępowiny wokół goleni i stóp. W rzadkich wypadkach wada ta ma charakter nabyty i wynika z niedowładu lub ciężkich urazów kończyn dolnych.
Leczenie
Niezwykle istotne jest wczesne wdrożenie leczenia (lekarze zalecają jego rozpoczęcie zaraz po narodzinach dziecka). Zwłoka znacznie zmniejsza oczekiwane efekty terapii, gdyż stopa niemowlaka szybko się rozwija, a wada mocno pogłębia. W konsekwencji powoduje to problemy z chodzeniem (dziecko zaczyna się poruszać na zewnętrznych krawędziach stóp). Z czasem dochodzi do zniekształceń kości, a w efekcie – do pełnego kalectwa, gdyż dziecko nie jest w stanie samodzielnie się przemieszczać, czego następstwem jest nawet konieczność używania wózka inwalidzkiego.
Terapia polega na właściwym kształtowaniu stopy za pomocą gipsu (przez około 9 tygodni), a w późniejszym okresie – na noszeniu przez dziecko specjalistycznego obuwia oraz szyn stabilizujących, które mają za zadanie podtrzymywać efekty modelowania stopy. Pełne leczenie wady może trwać nawet do kilku lat. W trudniejszych przypadkach wykonuje się zabieg operacyjny. Zazwyczaj terapia przynosi efekty (wada staje się mniej widoczna, a niekiedy całkowicie wyeliminowana).