W momencie narodzenia mamy około 100 miliardów komórek nerwowych. Badacze obliczyli, że jeśli tracimy 5000 neuronów dziennie, to w wieku 90 lat pozostanie ich wciąż 99 miliardów 872 miliony 160 tysięcy.
W wyniku obumierania neuronów począwszy od 20 roku życia ludzki mózg traci na wadze około 1 grama rocznie. Obliczono, że w wieku 80 lat mózg ma średnio o 7 proc. mniejszą wagę. Utrata komórek nerwowych ma swoje konsekwencje. Otóż proces poznawania i odczuwania wraz z wiekiem ulega spowolnieniu w bardzo różnym stopniu. Pogarsza się wzrok i słuch. Uznaje się, że około 5 proc. osób powyżej 65 roku życia cierpi na różne formy otępienia starczego. Tym mianem określa się szeroki wachlarz znanych i jeszcze dotąd nie poznanych chorób spowodowanych rozmaitymi przyczynami.
Najczęściej jest to powolny proces doprowadzający do nieodwracalnego upośledzenia. Otępienie starcze występuje u 15 proc. osób w wieku 65 lat. Pierwszymi oznakami są kłopoty z pamięcią i utrata rozsądku. Zazwyczaj osoba cierpiąca na otępienie starcze ma problemy z radzeniem sobie we własnym środowisku. Wraz z postępem choroby pojawia się apatia. Chory w takiej sytuacji wymaga stałej opieki i nadzoru.
Jedną z głównych przyczyn otępienia starczego jest choroba Alzheimera. Uważa się, że jest ona odpowiedzialna za ponad połowę przypadków otępienia wśród ludzi, którzy przekroczyli 65 rok życia.
Istota choroby polega na postępującym otępieniu wraz z objawami afatycznymi. Przyczyny tego stanu rzeczy nie są jeszcze dokładnie znane, ale naukowcy podejrzewają, że odpowiedzialne są czynniki genetyczne.
Choroba Alzheimera występuje zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Najpierw objawy mogą przewidywać nerwicę ze stanami lękowymi lub depresją , potem pojawiają się upośledzenia zdolności do pracy i zaburzenia afatyczne. Do wczesnych objawów, które postrzegamy, zaliczyć można zaburzenia orientacji wzrokowo-przestrzennej (np. chory nie potrafi samodzielnie wrócić do domu); z czasem taki zespół przechodzi w całkowitą bezradność chorego, niekiedy ze stanami padaczkowymi. W leczeniu stosuje się obecnie preparaty nowej generacji, które mogą wpłynąć korzystnie na pamięć i zachowanie. Jako leki pomocnicze wymienia się wyciągi z miłorzębu japońskiego oraz lecytynę. Pamięć możemy poddawać też wszelakim treningom, tj. rozwiązywaniu krzyżówek, oglądaniu zdjęć i wspominaniu minionych wydarzeń oraz osób; słuchaniu programów informacyjnych, czytaniu gazet itp.
Kłopoty z pamięcią mogą występować u starszych ludzi w wyniku takich chorób jak grypa, anemia, a także u osób zrozpaczonych po śmierci kogoś bliskiego. Brak sprawności umysłowej może też wystąpić np. w wyniku przeprowadzki i trudności z dostosowaniem się do nowego otoczenia.
Naukowcy odkryli, że umysł, podobnie jak organizm potrzebuje aktywności aby być sprawnym. Im bardziej wykorzystywany jest starzejący się umysł, tym lepsza jest pamięć i zdolność rozwiązywania problemów.
Należy pamiętać, że nigdy nie jest za późno, by zacząć uczyć się nowych rzeczy. Starsi ludzie cierpią czasami na „przeciążenie informacyjne”, ponieważ utrata komórek nerwowych powoduje problemy z pamięcią krótkoterminową. Jednak kiedy przyswoją sobie pewną porcję wiadomości, pamiętają wszystko równie dobrze, jak ich młodsi koledzy. Najlepszym sposobem uczenia się nowych rzeczy przez osoby starsze jest uaktywnianie pamięci długoterminowej. Aby to osiągnąć muszą uczyć się w swoim własnym tempie. Wiek podeszły może być okresem ogromnego wzrostu intelektualnego.
Mózg należy ćwiczyć w każdym wieku ponieważ kłopoty z pamięcią mogą przydarzyć się w różnym okresie życia. Dlatego pracujmy nad sobą abyśmy jak najdłużej pozostali sprawnymi.
Danuta A. Matukiewicz