Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła raport najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie. 33 z nich znajdują się w Polsce, a miastami o największym skażeniu powietrza tzw. pyłem zawieszonym są Żywiec, Kraków, Łódź, Warszawa. Z powodu szkodliwego dla zdrowia powietrza w Polsce przedwcześnie umiera 45 tysięcy osób rocznie, a 10 procent ludności choruje na astmę.
Jak ochronić się przed smogiem i jak zadbać o czystość powietrza w naszych domach?
Smog to nic innego jak dym (ang. smoke) i mgła (ang. fog). W jego skład wchodzą szkodliwe dla zdrowia związki chemiczne, tj. tlenek azotu i tlenek siarki, jak również pył zawieszony PM10 i PM2,5. Smog jest nienaturalnym zjawiskiem atmosferycznym, występuje w miejscu dużego zanieczyszczenia powietrza wywołanego przez ludzi, w połączeniu z niekorzystnymi warunkami pogodowymi: mgłą i brakiem wiatru.
Skąd ten pył?
Źródłem smogu unoszącego się w miastach są spaliny samochodowe oraz emisja ze spalania paliw stałych, tj. węgla, drewna i biomasy. Głównym trucicielem, zwłaszcza w okresie grzewczym, są gospodarstwa domowe. Najwięcej pyłów emitują stare piece, w których spalamy węgiel kiepskiej jakości, drewno (wcale nie jest ekologiczne), odpady i różnego rodzaju śmieci. Pył zawieszony (particulate matter – PM) składa się głównie z węgla (drobne cząstki sadzy) i substancji mineralnych, z dodatkiem metali ciężkich, jak również szkodliwych dla zdrowia dioksyn i furanów oraz bakterii i pyłków roślinnych.
Co nam szkodzi?
Lekarze uważają, że wiele chorób ma bezpośredni związek z zanieczyszczeniem powietrza, nie tylko tego, którym oddychamy na zewnątrz, ale i w pomieszczeniach. Szczególnie szkodliwy jest tzw. pył zawieszony PM2.5, czyli zawierający cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które bez przeszkód docierają do naszego układu oddechowego, a za jego pośrednictwem do krwiobiegu. Wywołują nie tylko kaszel, zapalenie spojówek, katar sienny czy alergię, ale są przyczyną astmy, nowotworów i innych groźnych schorzeń układu oddechowego, odpornościowego, krwionośnego, a także nerwowego. Smog zawiera w sobie substancję zwaną benzo[a]pirenem, który znajdziemy również m.in. w papierosach. Tak więc mieszkaniec Krakowa choć nie jest zwolennikiem tego nałogu, wypala ponad 10 papierosów dziennie.
Dzieci najbardziej narażone
Najwięcej zanieczyszczeń kumuluje się przy gruncie, dlatego dzieci są najbardziej narażone, bo oddychają gorszej jakości powietrzem niż dorośli. Ich bariery ochronne nie są jeszcze w pełni dojrzałe, częściej łapią stany zapalne górnych dróg oddechowych i różnego rodzaju podrażnienia. Poza tym maluchy oddychają ustami, a nie przez nos, który jest tzw. filtrem zatrzymującym zanieczyszczenia. Dzieciom należy zapewnić nie tylko czyste powietrze, ale też pożywienie bogate w witaminy A, C i E oraz selen, pomagające organizmowi neutralizować nadmiar wolnych rodników, które powstają właśnie w wyniku oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Nie palmy przy nich papierosów, a także unikajmy przebywania w pomieszczeniach zadymionych, przegrzanych i zawilgoconych. Dotyczy to również kobiet w ciąży.
Jak zadbać o czystość powietrza?
W Polsce nie ma norm emisyjnych, dlatego można palić paliwem najgorszej jakości i używać prymitywnych urządzeń. Walka ze smogiem wymaga sporych inwestycji ze strony władz regionalnych i centralnych. Potrzebne jest dofinansowanie wymiany pieców na te bardziej ekologiczne, rozwijanie sieci czujników oraz wyłapywanie osób spalających śmieci i inne szkodliwe paliwa. Niezbędne są również kontroli emisji spalin z rur wydechowych samochodów osobowych czy ciężarowych i kominów zakładów przemysłowych.
Domowe oczyszczacze powietrza
Oprócz szkodliwych cząsteczek pochodzących ze smogu, również domowych pomieszczeniach panoszy się wszędobylski kurz, zarodniki pleśni, drobnoustroje, alergeny czy różnego rodzaju zapachy. W dużej mierze mogą temu zaradzić oczyszczacze powietrza. Na co powinniśmy zwrócić szczególną uwagę przy wyborze tego urządzenia, aby spełniło swoją funkcję? Ważnym aspektem w walce z tymi zanieczyszczeniami jest wentylator, który mechanicznie wymusi obieg powietrza i odpowiedni filtr (bardzo skuteczny filtr wysoko cząsteczkowy tzw. HEPA. Oczyszczacz powinien mieć możliwość sterowania nim (sensory analizujące skład powietrza i dopasowujące prędkość jego przepływu), funkcję nawilżania i jonizacji, ustawienia głośności w trybie nocnym i być łatwy w obsłudze.
Kierując się wyborem tego urządzenia pamiętajmy, że dużo ważniejsza jest objętość niż powierzchnia do przefiltrowania.
Naturalne filtry powietrza
Badania przeprowadzane w ostatnich latach wykazały, że niektóre rośliny neutralizują zanieczyszczenia, a nawet toksyny. One jako jedyne z organizmów żyjących na Ziemi, czerpią energię bezpośrednio ze Słońca i powietrza, a nierozłącznym elementem życia roślin jest fotosynteza. Dzięki niej pochłaniany jest dwutlenek węgla z powietrza, a wytwarzany jest tlen. W pomieszczeniach z dużą ilością zielonych roślin, mamy do czynienia z dużo czystszym powietrzem, niż w pokojach bez roślin lub z ich niewielką ilością. Niektóre rośliny doniczkowe, takie jak np. anturium, bluszcz, chryzantema, dracena czy fikus skutecznie filtrują i neutralizują niektóre typy związków jak: trichloroetylen, formaldehyd, benzen, ksyleny i amoniak. Ale uwaga, mogą być one trujące, dlatego należy zadbać o to, by małe dzieci i domowe zwierzęta nie miały do nich dostępu. Korzystne dla zdrowia jest przebywanie w dużych skupiskach zieleni, bo to doskonałe miejsca do odpoczynku, umysłowej pracy czy choćby zebrania własnych myśli.