Nadmiar szkodzi.
Selen jest pierwiastkiem, który w śladowych ilościach jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ale którego nadmiar jest szkodliwy.
Najprostszym sposobem utrzymania właściwego poziomu selenu w organizmie jest odpowiednia dieta, oparta na spożywaniu produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, bogatych w tenże pierwiastek.
Żywność o dużej zawartości białka, a więc mięso, ryby i produkty rybne oraz podroby są najbogatszym źródłem selenu. Bogate w selen są także pomidory, ogórki, czosnek, cebula, kapusta, rośliny strączkowe, żółtka jaj, kurczaki, otręby, ziarna kukurydzy, jęczmienia i soi, owoce morza oraz drożdże.
Biodostępność selenu z pożywienia zależy od jego formy chemicznej oraz innych czynników dietetycznych, takich jak stężenie białek, tłuszczów oraz zawartości metali ciężkich. Poziom selenu w posiłkach zależy także od temperatury i czasu obróbki termicznej żywności.
Selen, pierwiastek niemetaliczny z grupy tlenowców tworzy trwałe związki na -2, +4 i +6 stopniu utlenienia. W środowisku naturalnym i w materiale biologicznym może występować w formie nieorganicznej jako selen elementarny, selenki metali, seleniany (IV) i (VI) oraz w formie organicznej w połączeniach z węglem jako związki metylowe, aminokwasy selenowe, selenoproteiny i ich pochodne. Organiczne związki selenu są formą najlepiej dostępną dla człowieka. Zawartość selenu w roślinach zależy od gatunku rośliny, od jego stężenia w glebie i form chemicznych.
Większość selenu w gatunkach roślin niekumulujących tego pierwiastka występuje w formie połączeń z białkami. Najważniejszym ich składnikiem jest selenometionina. Wyizolowano również wiele innych połączeń jak metyloselenometioninę, selenocysteinę, selenoglutation, seleniany (IV), (VI) oraz kwas selenocysteinowy i dimetyloselenek.
Wszystkie związki selenu dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego i z układu oddechowego.
Selen jako przeciwutleniacz ogranicza szkodliwe procesy peroksydacji lipidów, DNA i RNA, a więc chroni komórki przed deformacją i uszkodzeniami genetycznymi. Wchodzi w skład peroksydazy glutationu, działającej jako czynnik antyoksydacyjny zaliczany do grupy tzw. zmiataczy wolnych rodników, co wykorzystuje się w terapii przeciwnowotworowej.
Ze względu na groźne następstwa zdrowotne związane z niedoborem selenu, na rynku farmaceutycznym pojawiło się wiele preparatów zawierających ten pierwiastek. Są to głównie preparaty wielowitaminowe i wielominerałowe. Selen wchodzący w ich skład na ogół występuje w postaci selenianu sodu, ale również i drożdży selenowych. Są to produkty przygotowane na bazie drożdży z gatunku Saccharomyces cerevizjae i uvarium z wbudowanym w procesie biotechnologicznym jonem Se2+ w aminokwasy białka drożdży.
Ponieważ biodostępność selenu z jego połączeń organicznych jest większa niż z nieorganicznych, preparatem doustnym tego pierwiastka oprócz drożdży selenowych bywa czasami sama selenometionina w żelatynowych kapsułkach, rozcieńczona laktozą.
Preparaty selenu znajdują zastosowanie w zapobieganiu nowotworom oraz w schorzeniach serca i układu krążenia. Ostatnio stwierdzono pozytywny wpływ selenu na przebieg takich chorób jak AIDS i stwardnienie rozsiane.
Podczas stosowania tych preparatów należy zachować jednak dużą ostrożność z uwagi na małą różnicę między dawką leczniczą a toksyczną selenu.