Croton lechleri Muell. Arg. – sangre de dragozrodziny Wilczomleczowatych (Euphorbiaceae) to drzewo o wysokości od 10 do 20 m o gładkiej, czerwonawoszarawej korze z białymi plamkami, co nadaje jej marmurkowy wygląd. Po jej nacięciu wypływa żywica (sok mleczny) o ciemnoczerwonym zabarwieniu. Żywicę uzyskuje się zwykle wcześnie rano, kiedy nie ma jeszcze silnych promieni słonecznych, które mogą utrudniać jej wypływ. Ma ona kwaśny, cierpki i ściągający smak. Jest bezwonna. W celu zakonserwowania miesza się ją z etanolem. Liście sangre de drago są duże, sercowate, 12–30 cm długości, jasnozielone. Roślina tworzy kwiatostan szczytowy w postaci luźnych, podłużnych gron. Kwiaty są zielonkawobiałe lub bursztynowe. Zarówno męskie, jak i żeńskie mają wydłużony, pięciodziałkowy kielich pokryty włoskami. Owoc jest niewielki, kulisty, koloru czerwonawego, pokryty włoskami, pękający. Nasiona gładkie, miękkie, z oleistym bielmem, swym kształtem przypominają smoka. Zarówno wygląd nasion, jak i barwa żywicy mają swoje odzwierciedlenie w nazwie rośliny.
Roślina rośnie w Andach na stokach wąwozów, w lasach tropikalnych górnego zlewiska Amazonki, na pograniczu roślinności pierwotnej i wtórnej, na ruinach, w obejściach gospodarstw, głównie w Peru, Brazylii, Ekwadorze, Meksyku i Dominikanie na wysokości od 300 do 2080 m n.p.m. Tworzy czasem niewielkie lasy. Wykorzystywany surowiec stanowi kora, liście, gałązki oraz – najczęściej – sok mleczny (żywica), który bardzo często stosowany jest w medycynie ludowej Ameryki Południowej. Główne składniki tego surowca to flawolany (gallokatechina, katechina, epikatechina, epigallokatechina), proantocyjanidyny, głównie katechinowe, epikatechinowe, gallokatechinowe i galloepikatechinowe, alkaloid taspina, betanina, proantocyjanidyny oligomeryczne, solutarydyna, a-kalakoryna, olejek eteryczny (α- i β-pinen, α- i β-tujon, β-kariofilen, borneol, kalamol, kamfen, eugenol, D-limonen, eugenol, γ-terpinen, γ-terpinol, mircen, p-cymen), poza tym dihydrobenzafuranowe lignany, fenole i ich pochodne, steroidy, nienasycone kwasy tłuszczowe, diterpenoidy, alkohol linalolowy, metylotymol, taniny, kwas benzoesowy, liczne pigmenty i wanilina.
Sok mleczny wykazuje silne działanie ściągające, a tym samym ma zastosowanie przeciw biegunkom. Właściwości przeciwbakteryjne fenoli i diterpenów zawartych w żywicy wykorzystuje się w leczeniu anginy, gruźlicy, grypy, a przeciwzapalne pomocniczo w reumatyzmie. Jest pomocny w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy, a także stanów zapalnych gardła i krtani. Istnieją informacje wskazujące na zastosowanie tej rośliny w terapii febry, malarii i rzeżączki oraz przy zwalczaniu anemii i białaczki, a także w cukrzycy. Surowiec ten ma istotne znaczenie w profilaktyce miażdżycy i ze względu na obecność oligomerów proantocyjanidynowych działa hipotensyjnie. Wyniki niektórych badań wskazują na możliwość zastosowania tego surowca w zwalczaniu chorób wirusowych (proantocyjanidyny), m.in. opryszczki, wirusowego zapalenia dróg oddechowych oraz układu pokarmowego. Wymienione powyżej właściwości lecznicze tej rośliny już od 1959 roku były przedmiotem badań naukowych w badaniach in vivo.
Preparat stosowany zewnętrznie na skórę ułatwia gojenie się ran (taspina, lignany), nadżerek i owrzodzeń, łagodzi przebieg dermatoz (zwłaszcza grzybicy skóry), działa ochronnie na żylaki (nierozcieńczona żywica szybko zestala się na zranionych miejscach formując rodzaj powłoki ochronnej, jak sztuczna skóra). Stymuluje proliferację komórek cebulek włosowych i odnowę włosów (dimery epikatechiny). Miejscowo preparaty z sangre de drago stosuje się też przy ekstrakcji zębów, w przypadku krwawiących hemoroidów, po porodzie i w bólach miesiączkowych – w celach hemostatycznych oraz łagodzących wysięki towarzyszące stanom zapalnym.
Dr n. farm. Katarzyna Żurowska