W 2009 r. weszła w życie ustawa o prawach pacjenta, która zebrała i usystematyzowała w jednym akcie prawnym porozrzucane dotąd po wielu ustawach prawa pacjenta. Wprowadziła też zupełnie nową instytucję dla egzekwowania wymienionych w niej praw, a mianowicie Rzecznika Praw Pacjenta.
Rzecznik Praw Pacjenta
Rzecznika powołuje premier spośród osób wyłonionych w drodze otwartego konkursu. Rzecznik jest organem niezależnym od Ministerstwa Zdrowia oraz Narodowego Funduszu Zdrowia i podlega jedynie nadzorowi premiera.
Swoje działania wykonuje przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta. Biuro to zastąpiło działające dotąd Biuro Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia. Do tej pory nowy rzecznik działał równolegle z rzecznikami praw pacjenta funkcjonującymi przy centrali oraz w oddziałach wojewódzkich NFZ. Od czerwca 2010 r. stanowiska rzeczników przy NFZ zostały zlikwidowane, a część ich zadań, która nie pokrywa się z zadaniami Rzecznika Praw Pacjenta, została przejęta przez działy skarg i wniosków świadczeniobiorców.
Jak można skontaktować się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta?
• adres: 01-829 Warszawa, al. Zjednoczenia 25
• bezpłatna infolinia Rzecznika: 800 190 590 (pn.–pt. w godz. 9.00–21.00)
• kancelaria – Zespół Klasyfikacji Wniosków tel/fax: (22) 833 08 86
• e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Postępowanie wyjaśniające
Jednym z podstawowych zadań rzecznika jest rozpatrywanie skarg pacjentów. Taką skargę (wniosek) możemy wnieść listownie, faksem, pocztą elektroniczną lub złożyć osobiście. We wniosku powinniśmy podać dane pacjenta i wnioskodawcy (jeżeli nie jest nim pacjent) oraz zwięzły opis stanu faktycznego. Wniesienie skargi jest bezpłatne. Jeżeli nasza skarga (wniosek) uprawdopodabnia naruszenie praw pacjenta, rzecznik wszczyna postępowanie wyjaśniające. Może on również wszcząć takie postępowanie z własnej inicjatywy, gdy uzyska wiarygodną informację o naruszeniu praw pacjenta. Nie każda skarga skutkuje wszczęciem postępowania wyjaśniającego, rzecznik może bowiem po rozpatrzeniu wniosku poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu lub pacjentowi środków prawnych, przekazać sprawę według właściwości lub nie podjąć sprawy. O takich decyzjach powinien poinformować zarówno wnioskodawcę, jak i pacjenta, którego sprawa dotyczy.
W wypadku podjęcia sprawy rzecznik może, w zależności od sytuacji, przeprowadzić całe postępowanie samodzielnie lub też zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, np. organów nadzoru, prokuratury lub kontroli państwowej, zawodowej czy społecznej. Jeżeli prowadzi postępowanie samodzielnie, przysługuje mu szereg uprawnień. W ich ramach może zbadać każdą sprawę na miejscu, zażądać złożenia wyjaśnień i przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez organy administracji państwowej, samorządowej, organizacje pozarządowe. Ma także dostęp do akt sądowych, policji i prokuratury oraz może powoływać biegłych w celu uzyskania ekspertyz i opinii.
Wystąpienie
Jeżeli przeprowadzone postępowanie nie potwierdziło naruszenia praw pacjenta, rzecznik informuje o tym wszystkich zainteresowanych, w tym świadczeniodawcę, którego zarzut dotyczył. W takiej sytuacji wnioskodawca ma prawo złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jeśli jednak postępowanie potwierdziło zasadność skargi, rzecznik może skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie prawa, wskazując sposób załatwienia sprawy i ewentualnie żądając wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. Jednostka, do której zostało skierowane wystąpienie, ma obowiązek w terminie do 30 dni poinformować rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W wypadku, gdy działania danej jednostki nie są zadowalające, rzecznik może zwrócić się do właściwego organu nadrzędnego nad organem, organizacją lub instytucją naruszającą prawa pacjenta z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa.
Ważną bronią w walce o prawa pacjentów jest możliwość wszczęcia przez rzecznika postępowania na drodze cywilnej i uczestniczenia w nim na prawach prokuratora. Oznacza to, iż rzecznik może w naszym imieniu wystąpić np. o odszkodowanie do sądu.
Rzecznik ma również prawo składania skarg w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów.
Rzecznicy praw pacjenta szpitala psychiatrycznego
W związku ze specyfiką leczenia w szpitalach psychiatrycznych szczególnej ochronie prawnej poddano pacjentów tych placówek, powołując od 2006 r. rzeczników praw pacjenta szpitala psychiatrycznego. Rzecznicy ci są obecnie pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta i swoje zadania wykonują „w terenie”. Do tej pory powołano 20 takich rzeczników, a adresy placówek, w których pełnią funkcję, można znaleźć na stronie Rzecznika (www.bpp.gov.pl). Rzecznik w ramach swej działalności pomaga w dochodzeniu praw związanych z przyjęciem, leczeniem, warunkami pobytu i wypisaniem ze szpitala psychiatrycznego, w szczególności poprzez rozpatrywanie skarg pacjentów. Nadto współpracuje z rodziną lub opiekunem chorego oraz prowadzi działalność edukacyjno-informacyjną co do praw pacjenta. W celu sprawnej realizacji powyższych zadań rzecznik ma prawo wstępu do szpitala psychiatrycznego, wglądu – za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela prawnego – w dokumentację medyczną oraz do złożenia wniosku do lekarza prowadzącego, ordynatora oddziału lub dyrektora szpitala oraz do podmiotów, które utworzyły daną placówkę, o podjęcie działań zmierzających do usunięcia nieprawidłowości lub naruszeń.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2009 Nr 52, poz. 417, z późn. zm.) oraz przepisy ją wprowadzające;
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.).