Czasami, ni stąd ni zowąd, wydaje się, że bez konkretnej przyczyny, nagle przeszywa nas przeraźliwy ból w okolicach oka, nosa i żuchwy. Czasami jest sporadyczny, czasami jednak wraca.
Neuralgia nerwu trójdzielnego – zwana także rwą twarzową – charakteryzuje się występowaniem nagłych, silnych, kłujących lub piekących, podobnych do rażenia prądem bólów w zakresie jednej połowy twarzy. Ból pojawia się tylko w ciągu dnia, zaczyna się nagle i nagle się kończy. W miarę trwania choroby wzrasta liczba ataków w ciągu dnia i czas ich trwania. Napadowi bólu mogą towarzyszyć: wyciek z nosa, łzawienie, zaczerwienienie skóry twarzy, ślinotok, pogorszenie się słuchu, zaburzenie smaku, skurcz mięśni twarzy.
Do przyczyn neuralgii zalicza się czynniki bezpośrednio drażniące nerw, np. zapalenia toczące się wokół nerwu, uszkodzenia nerwu i zaburzenia w ukrwieniu, ucisk korzenia nerwu przez zmienione mózgowe naczynia tętnicze lub żylne.
Całe ciało w nerwach
Ciało wypełnia drobno utkana siateczka włókien nerwowych, które przesyłają do mózgu informacje o chorobie określonego organu. Odczuwamy to jako ból. Kiedy jednak same nerwy nadają taki sygnał i wówczas mówimy o tzw. nerwobólu.
Neuralgię, czyli nerwoból, powoduje ucisk, podrażnienie albo uszkodzenie jakiegoś nerwu. Dzieje się tak wtedy, gdy nerw jest obrzęknięty i niedokrwiony, np. na skutek przemarznięcia. Zanim lekarz orzeknie, czy rzeczywiście mamy do czynienia z neuralgią, musimy podać się badaniom. Przede wszystkim badaniom neurologicznym. Czasem potrzebny jest rtg obolałej okolicy, a w bardziej skomplikowanych przypadkach także rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Lekarzowi może też wiele powiedzieć wynik EMG (elektromiografia) – przewodnictwo nerwowe i EEG (elektroencefalografia) – badanie czynności mózgu.
Jak po kablu
Mianem nerwu trójdzielnego określa się jedną z dwunastu par nerwowych, które przewodzą czucie dotyku ze skóry na twarzy i na głowie do mózgu – dokładnie tak samo jak kabel elektryczny przesyła prąd.
Prawy nerw trójdzielny unerwia za pomocą trzech swoich gałązek prawą połowę twarzy, lewy – lewą. Pierwsza gałązka każdego nerwu wychodzi w okolicy łuku brwiowego, druga pod okiem, trzecia na żuchwie.
Nerw trójdzielny składa się z izolowanych od siebie włókien nerwowych. Ze skóry twarzy biegnie w kanałach kostnych czaszki, następnie wychodzi z nich do jamy czaszki, i przez niewielką przestrzeń nazywaną przestrzenią podpajęczynówkową wchodzi do pnia mózgu. W przestrzeni podpajęczynówkowej znajdują się także tętnice i żyły związane z ukrwieniem mózgu.
Dlaczego boli?
Jeśli jakieś naczynie krwionośne uciska na nerw trójdzielny w przestrzeni podpajęczynówkowej, czyli w jamie czaszki, to ucisk naczynia na nerw niszczy z czasem ten nerw, a przede wszystkim jego osłonkę izolacyjną – osłonkę mielinową. Zaczyna wtedy dochodzić do zakłóceń w pracy nerwu, być może nawet do swego rodzaju „zwarć” elektrycznych. Te zakłócenia są właśnie przyczyną silnych dolegliwości bólowych, nazywanych neuralgią nerwu trójdzielnego.
Ponieważ przyczyną neuralgii jest ucisk naczynia na nerw, a zachodzi on najczęściej tylko po jednej stronie, to bóle neuralgiczne również są najczęściej jednostronne. Mogą dotyczyć też tylko jednej albo dwóch gałęzi nerwu trójdzielnego. Odczuwamy wtedy bóle np. w okolicy policzka albo czoła. Bóle mogą też lokalizować się w okolicy szczęki lub żuchwy. Są wtedy bardzo podobne do bólów związanych z chorobami zębów.
Czy na pewno nerw trójdzielny?
Niektóre choroby w obrębie jamy ustnej są przyczyną bólów podobnych do neuralgii. Najprostszym przykładem jest ostre zapalenie miazgi (nerwu), kiedy występuje silny, trudny do zlokalizowania ból. Przyczyną silnych bólów mogą być również zmiany zwyrodnieniowe w stawach skroniowo-żuchwowych albo zmiany w układzie kostnym np.: zęby zatrzymane, kostniaki, torbiele.
Tabletki albo operacja
W pierwszym etapie leczenia lekarz zaleci przyjmowanie tabletek przeciwbólowych i przeciwzapalnych.
Jeżeli leczenie tabletkami nie pomaga, należy sięgnąć po metody skuteczniejsze. Do wyboru mamy blokady, niszczenie nerwu różnymi metodami lub leczenie przyczyny dolegliwości – czyli operacyjne odsunięcie naczynia uciskającego nerw trójdzielny w głowie.
W skomplikowanych przypadkach lekarze sięgają po blokady, czyli ostrzykiwanie chorego nerwu lekiem przeciwbólowym.
Przyczynę dolegliwości ostatecznie usuwa zabieg operacyjny podczas którego neurochirurg wykonuje niewielkie nacięcie skóry i kości za uchem, dochodzi do nerwu trójdzielnego i odsuwa wszystkie naczynia uciskające ten nerw. Dodatkowo izoluje jeszcze przyległe naczynia od nerwu za pomocą małego płatka teflonu.
Ciepłolubne nerwy
Nerwy lubią ciepło i dlatego – w przypadku wystąpienia neuralgii – powinno się rozgrzewać bolesną okolicę. Skuteczne bywają maści i plastry rozgrzewające. Można nagrzewać obolałą okolicę specjalną lampą lub poddać się leczniczym masażom i kąpielom.
Żeby ustrzec się nerwobólu, warto dbać o kondycję fizyczną, a umiarkowane ćwiczenia pomagają w utrzymaniu w dobrym stanie tkanek mięśniowych i kostnych, co z kolei sprawia, że bolesne uciski nerwów są znacznie rzadsze.
Warto zrezygnować ze złych nawyków, np. spania na bardzo wysoko ułożonych poduszkach, pracy przy nieprawidłowo ustawionym monitorze komputera, siadania na zimnym i wilgotnym podłożu. Wskazane jest też zażywanie większych ilości witaminy B12, która korzystnie wpływa na tkankę nerwową. W pokonaniu nerwobólu sprawdza się też akupunktura i akupresura.
Katarzyna Kamińska
Cechy charakterystyczne neuralgii nerwu trójdzielnego:
- czas trwania ataków do kilku minut
- ból jest z reguły jednostronny, nagły, silny i ostry
- całkowity brak dolegliwości w okresach między napadami
- ataki są podobne u wszystkich pacjentów
- bóle pojawiają się i znikają nagle
- napady kolejne są coraz silniejsze