Matricaria chamomilla L. – rumianek pospolity z rodziny złożonych (Compositae) to znana wszystkim bardzo dobrze jednoroczna roślina o delikatnej, rozgałęzionej łodyżce, na której wyrastają pierzasto podzielone liście. Koszyczki kwiatowe powstające na szczytach gałązek, mają do 2 cm średnicy i charakterystyczne stożkowate i wewnątrz puste dno kwiatowe. Kwiaty wewnętrzne są małe, żółte, rurkowate. Zewnętrzne – języczkowate, białe, zwykle w ilości od 9 do 15. Rumianek rośnie na ogół na polach, nieużytkach, piaskach, często w ogrodach. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina występuje w całej Europie, wielu rejonach Azji, w Ameryce Północnej oraz Australii. Rumianek pospolity jest często mylony z innymi gatunkami, podobnymi z wyglądu. Aby być pewnym, że ma się do czynienia z rumiankiem pospolitym, należy przeciąć koszyczek kwiatowy wzdłuż. Charakterystyczne puste dno kwiatowe i intensywny, przyjemny zapach są dowodem jego tożsamości.
Do preparatów farmaceutycznych i kosmetycznych pozyskiwane są koszyczki kwiatowe (Anthodium chamomillae), zwane też kwiatem rumianku (Flos chamomillae), zarówno ze stanowisk naturalnych, jak i upraw na plantacjach. Zawierają one olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są chamazulen i α-bisabolol oraz jego tlenki, spiroeter, β-farnezen, mircen, kadinen i in. Oprócz tego zawierają flawonoidy (wśród nich apigeninę, luteolinę, kwercetynę i ich glikozydy), pochodne kumaryny (umbeliferon, herniarynę), cholinę, śluz, karotenoidy, witaminę C i składniki mineralne. Ze względu na obecność wymienionych substancji rumianek ceniono od wieków. Już w starożytności zalecano go na „bóle brzucha” i jako środek przeciwzapalny. Zewnętrznie zalecano go do przemywania oczu w zapaleniu spojówek oraz do okładów na oparzoną skórę. Dziś wiadomo, że chamazulen ma właściwości przeciwalergiczne, a spiroeter dodatkowo hamuje wydzielanie histaminy, serotoniny i bradykininy – mediatorów stanów zapalnych i reakcji alergicznych.
Popularność rumianku nie maleje. Stosowany doustnie przynosi ulgę w stanach skurczowych przewodu pokarmowego i jego schorzeniach na tle zapalnym. Zalecany jest m.in. w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, wzdęciach, odbijaniu, zgadze, braku łaknienia, oprócz tego w zaburzeniach wydzielania żółci oraz w chorobach nerek i stanach zapalnych dróg moczowych. W przypadkach bólów brzucha u niemowląt zalecany jest w postaci herbatki. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, z których przygotowuje się lecznicze napary, także o działaniu uspokajającym. Zewnętrznie zalecany jest do płukania jamy ustnej, przemywania oczu, w chorobach kobiecych – we wszystkich przypadkach w celu złagodzenia stanów zapalnych. Podobnie w przypadkach stanów zapalnych i podrażnień skóry, łącznie z poparzeniami. Dodatkowo w przypadku hemoroidów, owrzodzeń, rumienia i świądu skóry, odleżyn i zaczerwień skóry powodowanym alergicznym zapaleniem skóry, oparzeń termicznych i słonecznych oraz uszkodzeń skóry spowodowanych promieniami Roentgena lub ugryzieniami przez owady. Również kosmetyczne zastosowanie rumianku jest szerokie. Używany jest do produkcji szamponów do włosów o właściwościach rozjaśniajacych, łagodzących i regenerujących, płynów do kąpieli, maseczek ziołowych nakładanych na osłabioną i podrażnioną cerę, past do zębów, kremów, toników i balsamów łagodzących.
Dr n. farm. Katarzyna Żurowska