Łacińska nazwa rumianku pospolitego Matricaria chamomilla wywodzi się od słowa mater – matka, bo ziele to ma dobroczynny wpływ na kobiece dolegliwości. Egipcjanie uważali rumianek za ziele boga Słońce, bo kolorem i kształtem swego „ojca” przypomina. Już to wystarczy, aby wiedzieć, jak wysoko był ceniony, a na tym nie koniec, bo w starożytnym anglosaskim rękopisie „Lanunga” występuje jako jedno z dziewięciu świętych ziół. Dzisiaj stwierdzamy, że ta wysoka ocena była uzasadniona.
Lekką herbatkę z rumianku podaje się już niemowlakom, bo pomaga na wzdęcia, działa uspokajająco i przeciwskurczowo, a także napotnie, odkażająco i przeciwzapalnie. „Ziołolecznictwo” pod redakcją Aleksandra Ożarowskiego wymienia jego szerokie zastosowania. Wewnętrznie napar podaje się w nieżycie żołądka i jelit, zmniejszonej tolerancji na niektóre chemioterapeutyki, przeciw dolegliwościom żołądka na tle nerwicowym, zaburzeniom w okresie ciąży (np. nudności), trudnościom w trawieniu i bolesnym skurczu jelit u osesków i małych dzieci, pomocniczo – w nadkwaśności, wrzodzie żołądka lub dwunastnicy oraz wrzodziejącym zapaleniu jelit, a wraz z innymi ziołami – w przewlekłym zapaleniu dróg moczowych, zwłaszcza kłębków nerkowych i pęcherza. Zewnętrznie – na owrzodzenia skóry, żylaki odbytu, owrzodzenia żylakowe kończyn dolnych, rumień, świąd skóry, odleżyny i zaczerwienienia skóry u noworodków. Również w przypadku alergicznego zapalenia skóry, oparzeń termicznych I i II stopnia, słonecznych, promieniami Roentgena i nadfioletowymi. Na błony śluzowe jamy ustnej, dziąseł, gardła, zatok bocznych nosa, również w upławach, zapaleniu szyjki macicy i pochwy, świądzie i zapaleniu sromu. No i oczywiście na zapalenie spojówek.
Coś dużo tego dobrego, jak na pospolite ziele, chwast nieledwie. Jak to możliwe, aby działał tak wszechstronnie? Odpowiedź dają badania naukowe: dzieje się tak dzięki obecności chamazulenu – związku chemicznego hamującego aktywność histaminy. Histamina to hormon magazynowany w komórkach, a uwalniany pod wpływem jakiegoś bodźca – np. uszkodzenia tkanki. Pobudza wtedy receptory bólowe, pośredniczy w rozwoju stanów zapalnych i wywoływaniu reakcji alergicznych. Jeśli więc zmniejszy się jej aktywność, zmaleją wywoływane przez nią reakcje. To dlatego rumianek działa przeciwuczuleniowo, zmniejsza obrzęki, stwarza warunki do odnawiania się naskórka.
Interesujące rzeczy pisze niemiecka zielarka Maria Treben. W leczeniu hemoroidów pomaga dlatego, że ułatwia wypróżnianie, nie działając przeczyszczająco, zmniejsza obrzęki i leczy rany. Toteż w przypadku tej dolegliwości radzi pić szklankę naparu z rumianku trzy razy dziennie, a zewnętrznie stosować maść rumiankową. Natomiast olej rumiankowy przy nerwobólach i łamaniu w kościach do nacierania, a ciepłe woreczki z suchym zielem przykładać na wszelkie bolące miejsca, tym sposobem korzystając z jego kojących właściwości. Wino, w którym zagotuje się rumianek, niepomiernie zwiększa wydalanie moczu, skuteczne więc jest przy uwalnianiu organizmu od nadmiaru wody, a na bolące oczy pomaga okład z rumianku zagotowanego w mleku. Nawet sam aromat rumianku łagodzi bezsenność i astmę, bo suszone koszyczki kwiatowe zawierają nawet do jednego procentu olejku eterycznego o silnym działaniu antyseptycznym i przeciwzapalnym, co wyjaśnia skuteczność poduszeczek z zielem, rozluźnia też mięśnie twarzy, a to odmładza.
Włosy płukane w rumianku jaśnieją, wzmacniają się i nabierają blasku, a skóra rąk moczonych w naparze delikatnieje i staje się bielsza. Nic więc dziwnego, że rumianek jest tak szeroko używany w przemyśle kosmetycznym.
Olejek zrobić można łatwo. Flaszeczkę napełnić po szyjkę świeżymi, zebranymi w słoneczny dzień kwiatami rumianku, zalać oliwą z oliwek tłoczonych na zimno, szczelnie zamknąć i wystawić na 14 dni na słońce. Potem przechowywać w lodówce. To dobry środek na alergiczne wypryski skórne. Nalewkę zaś robi się tak: 4 łyżki kwiatów należy zalać pół litrem spirytusu, szczelnie zakręcić butelkę i odstawić na 14 dni w ciemne miejsce; raz dziennie wyjmować i potrząsać zawartością. Odsączyć i pić 2–4 razy dziennie po 20–30 kropli w kieliszku wody.
Gatunków tego ziela jest zatrzęsienie, ziołolecznictwo opiera się na dwóch: rumianku pospolitym i rumianie szlachetnym (Anthemis nobilis), zwanym także rumiankiem rzymskim. Opisywane są oddzielnie, bo są to odmienne gatunki, ale właściwości mają prawie identyczne. Różnica polega być może jedynie na tym, że rumianek rzymski ma silniejsze działanie przeciwskurczowe niż pospolity, natomiast pospolity ma większe właściwości przeciwzapalne niż rzymski. Hiszpańska sherry „Manzanilla”, czyli „Jabłuszko” sporządzana jest w oparciu o rumianek rzymski, mający charakterystyczny zapach jabłek. Rumianek pospolity ma zresztą także ten zapach i w naszych sklepach zielarskich to on jest głównie dostępny, właśnie przez wzgląd na właściwości przeciwzapalne.
Wiesława Kwiatkowska