Celem rehabilitacji społecznej jest umożliwianie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu społecznym.Cel ten jest realizowany głównie poprzez uczenie zaradności osoby niepełnosprawnej, pobudzanie jej aktywności społecznej, wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych, a także likwidację barier (np. architektonicznych, transportowych) oraz poprzez ułatwianie dostępu do informacji. Do podstawowych form tej rehabilitacji należą warsztaty terapii zajęciowej oraz turnusy rehabilitacyjne.
Warsztaty terapii zajęciowej
Warsztat terapii zajęciowej to placówka stwarzająca osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość uzyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia. Uczestnictwo w warsztacie polega na codziennym pobycie w grupie uczestników i udziale w zajęciach prowadzonych przez instruktorów terapii zajęciowej w różnych pracowniach (np. plastycznej, fotograficznej, stolarskiej, przyrodniczej, teatralnej itp.). Nadto uczestnicy znajdują się pod opieką rehabilitantów, psychologa, logopedy oraz pod opieką lekarzy specjalistów. Zajęcia w warsztacie mają rozwijać umiejętność wykonywania czynności życia codziennego oraz osobistą zaradność, a także sprawność psychofizyczną oraz podstawowe i specjalistyczne umiejętności zawodowe umożliwiające uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.
Uczestnikami warsztatów mogą być osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem uczestnictwa w terapii zajęciowej, niezdolne do podjęcia pracy. Jeżeli w naszym orzeczeniu nie mamy koniecznego wskazania, musimy wystąpić do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności z wnioskiem o zmianę orzeczenia. Zgłoszenie uczestnictwa trzeba złożyć w jednostce prowadzącej (lub zamierzającej utworzyć) warsztat. Jednostka ta uzgadnia przyjęcie uczestnika z powiatowym centrum pomocy rodzinie (PCPR).
Dla każdego uczestnika ustala się indywidualny program rehabilitacji, w którym określa się: formy i zakres rehabilitacji, metody i zakres nauki umiejętności,formy współpracy z rodziną lub opiekunami, planowane efekty rehabilitacji oraz osoby odpowiedzialne za realizację programu.
Co pewien czas, ale nie rzadziej niż co 3 lata, realizacja programu jest oceniana przez specjalistów z warsztatu, którzy analizują postępy uczestników. W zależności od wyników mogą oni wskazać jako właściwe dla uczestnika: podjęcie zatrudnienia w warunkach pracy chronionej lub na przystosowanym stanowisku pracy, skierowanie osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia (ze względu na brak postępów w rehabilitacji i złe rokowania co do ich uzyskania) albo też przedłużenie uczestnictwa w terapii (ze względu na pozytywne rokowania co do przyszłych postępów w rehabilitacji lub w razie okresowego braku możliwości podjęcia zatrudnienia albo braku możliwości skierowania osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia).
Warsztaty mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia albo inne podmioty. Koszty utworzenia i prowadzenia warsztatu ponosi Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) oraz powiat. Możliwe jest również pozyskiwanie sponsorów.
Turnusy rehabilitacyjne
Turnus rehabilitacyjny jest zorganizowaną formą aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu. Turnusy organizuje się wyłącznie na terenie kraju, zarówno w formie stacjonarnej, jak i niestacjonarnej (np. obozy wędrowne), w grupach liczących nie mniej niż 20 uczestników Każdy turnus trwa co najmniej 14 dni, a jego program powinien obejmować nie tylko formy rehabilitacji odpowiednie do rodzaju schorzenia uczestników, ale także zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowo-rekreacyjne.
Na turnus kieruje lekarz, pod którego opieką znajduje się osoba niepełnosprawna (rodzinny lub specjalista). Jeżeli lekarz uzna to za konieczne osobie niepełnosprawnej podczas trwania turnusu przysługuje opiekun (którego pobyt może być dofinansowywany ze środków PFRON). Wyboru turnusu dokonujemy samodzielnie, pamiętając o zaleceniach i przeciwwskazaniach lekarskich. Informacje o turnusach znajdziemy w PCPR oraz w internecie (np. www.zurs.com.pl, www.turnusy.rehabilitacyjne.pl).
Wyjazd na turnus rehabilitacyjny jest odpłatny, ale można ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa ze środków PFRON. Dofinansowanie przysługuje raz w roku. Wniosek o jego przyznanie uzyskamy w dowolnym PCPR, następnie składamy go w centrum właściwym dla miejsca zamieszkania. Do wniosku trzeba załączyć kserokopię orzeczenia o niepełnosprawności, wniosek lekarza o skierowanie na turnus oraz dokument potwierdzający nasze dochody (np. odcinek renty, zaświadczenie o zarobkach). O dofinansowanie możemy się ubiegać, jeżeli przeciętny miesięczny dochód netto rodziny podzielony przez liczbę osób w gospodarstwie domowym, obliczony za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie przekracza kwoty 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę (tj. obecnie kwoty 1484,50 zł) i 65% dla osoby samotnej (1929,55 zł). W przypadku, gdy nasz dochód jest większy od wskazanego, kwotę dofinansowania pomniejsza się o kwotę, o którą dochód ten został przekroczony. Jeśli jednak znajdujemy się w trudnej sytuacji materialnej lub losowej, dofinansowanie może zostać przyznane bez pomniejszania kwoty dofinansowania pomimo przekroczenia kwot dochodu. Decyzja ta zależy od uznania PCPR. Wysokość dofinansowania wynosi od 18% do 35% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (tj. od ok. 534 zł do 1038 zł) i zależy od stopnia niepełnosprawności, wieku oraz sytuacji życiowej wnioskodawcy.