Przyprawy na Boże Narodzenie – jak służą zdrowiu

Nie można sobie wyobrazić pierniczków bez egzotycznych, pachnących dodatków (goździków, cynamonu, kardamonu), ciast bez wanilii, ryby bez pieprzu, ziela angielskiego, liści laurowych, a świątecznego bigosu bez jałowca.

Właściwe zastosowanie przypraw wymaga ich dobrej znajomości. Ale dzięki takiej wiedzy, używając różnych ziół z tej samej pieczeni, możemy wyczarować inne danie. Za każdym razem owa pieczeń będzie smakowała inaczej. Stosowanie przypraw nie tylko podnosi walory smakowe potraw, ale także służy zdrowiu.

Naukowcy stwierdzili, że odpowiednie przyprawy wpływają na powstawanie w organizmie substancji pomagającej zwalczać stres i nastrajają nas optymistycznie.

Cynamon

Najbardziej aromatyczny pochodzi z Cejlonu. Jako przyprawę stosuje się korę, w kawałkach albo sproszkowaną, o charakterystycznym słodkawym zapachu i brązowej barwie. Sproszkowaną dodaje się do ciast, jabłek, potraw z ryżu, natomiast kawałki kory do kompotów, soków owocowych i grzanego wina. Cynamon zawiera sporo olejków lotnych, garbników, żywic, cukru i skrobi. Ma właściwości pobudzające apetyt i trawienie. Jego olejki działają uspokajająco i rozluźniająco.

Goździki

Ojczyzną goździków są wyspy Moluki. W Chinach znano je już 300 lat p.n.e. Są przyprawą o przyjemnym, charakterystycznym zapachu i gorzkim smaku. Wykorzystuje się je do aromatyzowania ciast, sosów, marynat, a nawet pieczeni. Goździki zawierają sporo olejków lotnych, tłuszcze i żywicę. Mają właściwości przeciwskurczowe, antyseptyczne i przeciwbólowe. W średniowieczu wierzono, że powstrzymują epidemie. Ich aromat wpływa dobroczynnie na psychikę.

Gałka muszkatołowa

Muszkatołowiec również pochodzi z Moluków. Jako przyprawę wykorzystuje się nasiona tzw. gałkę i suszony miąższ owoców (kwiat muszkatołowy). Mają one silny zapach i charakterystyczny smak. Obu przypraw używa się w niewielkich ilościach do zup, jarzyn, mięsa, zapiekanek z serem, ciast, ryb i grzybów. Muszkat ma sporo olejków lotnych, tłuszczów, skrobi, pektyn i barwników. Wpływa na pracę przewodu pokarmowego i zmniejsza nadkwasotę żołądka.

Anyż gwiazdkowy

Roślina ta pochodzi z Chin. Jej owoce – w kształcie gwiazdy – mają słodki, intensywny aromat. Wykorzystuje się je do przyprawiania ciast, zup owocowych, kompotów, ponczów i likierów. Anyż zawiera olejki lotne, żywice, garbniki i jest środkiem regulującym pracę żołądka. Olejki aromatyczne działają uspokajająco, zapewniając dobry sen i apetyt. Anyż uznawany jest za jedną z najstarszych przypraw na świecie.

Kardamon

Rośnie w lasach Azji, m.in. w Indiach i na Cejlonie. Nasiona kardamonu mają kamforowy zapach i ostry smak. Przyprawę tę dodaje się do marcepana, ciast i alkoholu, a także do mięs i pasztetów. Zawiera ona olejki lotne, tłuszcz, skrobię i cukier. Kardamon wchodzi w skład preparatów wzmacniających i pobudzających apetyt. Stosuje się go w stanach ogólnego rozbicia i zniechęcenia. Wzmacnia nerwy i psychikę. Najszybciej działa dodany do kawy.

Wanilia

Pachnące laski wanilii są najdroższą i najbardziej aromatyczną przyprawą. Jej ojczyzną jest Meksyk. Wanilia należy do rodziny storczykowatych, jej kwiaty otwierają się tylko na jeden dzień i trzeba je zapylać ręcznie. Zawiera wanilinę, substancje zapachowe i żywice. Wanilię stosuje się głównie jako dodatek do słodyczy: kremów, ciast, lodów, czekolady. Jej zapach ma działanie uspokajające, wprawia w dobry nastrój i daje poczucie harmonii.

Pieprz

Rośnie w krajach tropikalnych Azji i Ameryki, jest najbardziej znaną i uniwersalną przyprawą. Aromatyczne owoce pieprzu mogą być czarne, białe lub zielone. Czarny pieprz ma ostrzejszy smak, biały delikatniejszy. Zawiera olejki lotne, alkaloidy, tłuszcze, enzymy i żywice. Stosuje się go niemal do każdej potrawy oprócz słodkich. Pieprz wpływa na pobudzenie apetytu i pomaga w trawieniu.

Imbir

Imbir pochodzi z Chin, ma bardzo charakterystyczny korzenny aromat i ostry smak. Do nabycia w postaci sproszkowanej lub kawałków kłącza. Zawiera olejki eteryczne, gingerol, cukry i żywice. Można go stosować do zup i mięs. Imbir poprawia apetyt i trawienie, niweluje uczucie przesytu po zjedzeniu tłustych potraw. Ma właściwości rozgrzewające.

Jałowiec

Owoce jałowca mają słodki, korzenny zapach. Zawierają olejki lotne, glikozydy, garbniki, pektyny, juniperynę. Stosuje się je do przyprawiania mięs, pasztetów, warzyw i kiszonej kapusty. Nadają też oryginalny zapach pieczeni. Jałowiec poprawia apetyt i perystaltykę jelit.

Liście laurowe

Roślina ta występuje w basenie Morza Śródziemnego, a zaliczana jest do najstarszych i najbardziej znanych przypraw. Liście laurowe mają charakterystyczny zapach i lekko gorzki smak. Zawierają olejki lotne i glikozydy. Dodaje się je do zup, mięs, duszonych warzyw, marynat. W starożytności liść laurowy uznawany był za symbol siły, sławy i zwycięstwa.

Szafran

To jedna z najdroższych przypraw. Aby uzyskać 1 jej kg trzeba zebrać ręcznie 80–100 tys. słupków kwiatu szafranu. Ma on gorzkawy, korzenny smak i miły aromat. Zawiera żółty barwnik, olejki lotne i kareton. Używany jest do aromatyzowania i barwienia kremów, sosów, a zwłaszcza ciast. W niewielkich ilościach pobudza trawienie, natomiast w większych dawkach jest szkodliwy. Przed użyciem należy go rozpuścić w niewielkiej ilości alkoholu.

Ziele angielskie

Rośnie w Indiach, na Jamajce i w Ameryce Środkowej. Owoce ziela mają aromatyczny, korzenny zapach i ostry smak. Zawierają olejki lotne, tłuszcze i żywice. Stosuje się je do przyprawiania sosów, pasztetów, mięsa, a także w cukiernictwie.

*   *   *

Korzenne pierniczki

Składniki:

szklanka miodu, 10 dag cukru, po łyżeczce utłuczonych na proszek goździków, cynamonu, imbiru, kolendry, trochę startej gałki muszkatołowej, 30 dag mąki, łyżeczka sody, łyżeczka masła, 1 jajko.

Sposób przygotowania:

Zagotować cukier z miodem i przyprawami, dodać masło i wystudzić. Mąkę wymieszać z sodą, jajkiem i ostudzonym korzennym miodem z cukrem, dokładnie wymieszać. Rozwałkować na placki o grubości 0,5 cm, wykrawać ciasteczka i piec ok. 10 min w dobrze nagrzanym piekarniku.

Joanna Grzelczak