Przeszczep szpiku kostnego

Na świecie każdego roku na nowotwory krwi (białaczki) choruje od 60 do 90 osób na milion. W Polsce jest to około 6000 osób. Dla części chorych jedyną nadzieją jest właśnie przeszczep szpiku.

Komórki macierzyste szpiku przeszczepia się po to, by dostarczyć organizmowi odpowiednią liczbę zdrowych komórek krwiotwórczych. Szpik jest bowiem miejscem produkcji wszystkich upostaciowanych elementów (krwinek) znajdujących się we krwi obwodowej: krwinek czerwonych (erytrocytów), krwinek białych (leukocytów) i krwinek płytkowych (trombocytów).

Podział

Przeszczepy dzielą się na:

• autogeniczne – gdy choremu podaje się jego własny szpik, który był pobrany w okresie, kiedy organizm chorego funkcjonował prawidłowo;
• allogeniczne – gdy przeszczepiany szpik pochodzi od innej osoby – od kogoś z rodziny (szanse na taki przeszczep ma około 20 proc. chorych) lub od kogoś obcego.

Niestety, nie ma możliwości wyprodukowania szpiku poza organizmem ludzkim.

Wskazania do przeszczepu

Szpik przeszczepia się przede wszystkim:

• w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego (gdy dochodzi do zahamowania procesu dojrzewania i różnicowania komórek macierzystych), czyli w białaczkach (w ostrej i przewlekłej białaczce szpikowej) i w tak zwanych zespołach mielodysplastycznych (rzadziej);
• w ziarnicy złośliwej, w chłoniaku i w szpiczaku plazmocytowym;
• w ciężkich postaciach niedokrwistości aplastycznej (gdy szpik przestaje wytwarzać w odpowiedniej liczbie komórki krwi);
• w innych chorobach komórki macierzystej – w genetycznie uwarunkowanych defektach prowadzących do zaburzeń odpowiedzi immunologicznej (są one rzadziej spotykane, występują głównie u dzieci);
• w chorobach nowotworowych innych niż choroby układu krwiotwórczego, na przykład przy nowotworze sutka.

Kto może być dawcą

Dawcą może być osoba w wieku od 18 do 50 lat, w dobrym stanie zdrowia (bez chorób hematologicznych, onkologicznych, wirusologicznych – zwłaszcza żółtaczki i HIV), posiadająca takie same jak pacjent antygeny zgodności tkankowej (HLA). Warunek ten jest spełniony prawie zawsze dla bliźniąt jednojajowych. W przypadku rodzeństwa prawdopodobieństwo zgodności wynosi 1:4, a osoby niespokrewnionej – 1:250 000.

Zagrożenie

Zanim odbuduje się układ odpornościowy biorcy, pacjent jest narażony na groźne infekcje, w tym na infekcje oportunistyczne. U 75 proc. występuje reakcja „przeszczep przeciw gospodarzowi”, przypominająca objawy chorób z autoagresji – zaatakowane narządy mają charakterystyczne nacieki limfocytarne i powoli ulegają martwicy.

Szanse na pomyślny rezultat przeszczepu ma około 65 proc. dzieci i 44 proc. dorosłych.

Ciekawostki

Według danych Międzynarodowego Rejestru Przeszczepiania Szpiku, najdłużej żyjącym pacjentem po transplantacji jest mężczyzna, który w 1968 roku otrzymał szpik z powodu zespołu Wiscotta-Aldricha (pierwsza transplantacja się nie udała, dlatego ponawiano ją w latach 1968 i 1987). Pacjent wykazywał objawy przewlekłej choroby „przeszczep przeciwko gospodarzowi”, ale żyje do dziś.

Najdłużej żyjącym pacjentem poprzeszczepowym z białaczką jest ponad 35-letni mężczyzna, któremu przeszczepiono szpik w 1976 roku z powodu ostrej białaczki mieloblastycznej.