Przemoc w rodzinie jest dla jej ofiar tematem wstydliwym i często sytuacją bez wyjścia. Z kolei dla sąsiadów to „sprawy rodzinne”, do których nie należy się mieszać. Musimy zmienić takie myślenie, bowiem prawo zabrania krzywdzenia bliskich i daje szereg narzędzi do ochrony ofiar i karania sprawców przemocy.
Przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się działania lub zaniechania osoby najbliższej albo osoby wspólnie zamieszkującej lub gospodarującej, które narażają nas na niebezpieczeństwo utraty zdrowia i życia, naruszają naszą godność, nietykalność cielesną, wolność (w tym seksualną), powodują szkody na zdrowiu fizycznym lub psychicznym oraz cierpienie i krzywdę moralną.
Gdzie znajdziemy pomoc
W sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia (pobicie, straszenie, awantura) zawsze trzeba wezwać policję, która przeprowadzi interwencję i w razie potrzeby zatrzyma sprawcę przemocy oraz zapewni bezpieczeństwo ofiarom. W przypadku pobicia należy wezwać pogotowie albo jak najszybciej udać się do lekarza po obdukcję. Badanie jest bezpłatne, a sporządzona dokumentacja medyczna będzie potem dowodem w sprawie karnej. Na policji uzyskamy informację, gdzie i jaką pomoc otrzymamy, a także dostaniemy adresy najbliższych placówek. Możemy też założyć tak zwaną „Niebieską Kartę”. Jeżeli nie chcemy zgłaszać się na komisariat, możemy zacząć od najbliższego ośrodka pomocy społecznej (MOPS lub GOPS) albo od Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Tam otrzymamy kompleksową pomoc, w tym psychologiczną, prawną oraz socjalną. W razie potrzeby znajdziemy też schronienie w ośrodku interwencji kryzysowej, ośrodku wsparcia dla ofiar przemocywrodzinie albo w domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.
Izolacja sprawcy
Przepisy zapewniają nam ochronę przez izolację od sprawcy przemocy. Co do zasady – to właśnie on, a nie osoba pokrzywdzona, ma opuścić wspólne mieszkanie.
Jeżeli o sprawie powiadomiliśmy policję, to zatrzyma ona sprawcę. W drastycznych przypadkach, zwłaszcza gdy istnieje obawa, że akty przemocy w domu mogą się powtarzać, sprawca zostanie tymczasowo aresztowany albo zobowiązany do opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Nadto można mu zakazać kontaktowania się z ofiarą. Są to środki stosowane w postępowaniu karnym. Jeżeli nie złożyliśmy zawiadomienia o przestępstwie lub niezależnie od niego możemy żądać, aby sąd cywilny zobowiązał sprawcę przemocy do opuszczenia mieszkania. Wniosek składamy w sądzie rejonowym w miejscu zamieszkania. Sąd wydaje postanowienie po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna się odbyć w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Postanowienie sądu jest od razu wykonalne.
Przemoc to nie tylko bicie i zastraszanie, lecz także popychanie, szarpanie, poniżanie, wyzywanie, ciągła kontrola i krytyka, izolacja od bliskich osób, zmuszanie do współżycia seksualnego lub innych zachowań, niszczenie rzeczy w domu, zabieranie pieniędzy.
„Niebieska Karta”
Procedura „Niebieskie Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych przez przedstawicieli pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oraz oświaty i ochrony zdrowia w związku ze stwierdzeniem przemocy w rodzinie. Procedurę rozpoczyna wypełnienie formularza „Niebieska Karta” przez przedstawiciela wymienionych instytucji, który dowiedział się o przemocy, najczęściej przez policjanta, pracownika socjalnego czy nauczyciela. W formularzu zawarte są dane pokrzywdzonego oraz dotyczące tego, jak, kiedy i w jakich okolicznościach stosowana była przemoc, kto był jej świadkiem oraz jakie działania były podjęte w związku z tym. W ramach procedury najpierw zapewnia się pomoc medyczną i schronienie oraz izolację sprawcy (por. wyżej). Następnie specjalny zespół działający w ośrodku pomocy społecznej, przy udziale osoby dotkniętej przemocą, analizuje sytuację w rodzinie i opracowuje indywidualny plan pomocy rodzinie. Plan ten może być w każdej chwili zmodyfikowany, jeżeli zmieni się sytuacja w rodzinie. Procedura kończy się po ustaniu przemocy lub realizacji planu. Co ważne, procedura jest przeprowadzana niezależnie od innych postępowań, na przykład karnego lub cywilnego.
Nic nie usprawiedliwia stosowania przemocy wobec najbliższych, zwłaszcza wobec dzieci, dlatego zawsze reagujmy, gdy widzimy przemoc. Najlepiej powiadomić policję lub prokuraturę, można też zgłosić przemoc w ośrodku pomocy społecznej lub w szkole.
Przemoc to przestępstwo
Przemoc wobec członków rodziny można zakwalifikować jako kilka przestępstw, najczęściej jako znęcanie się psychiczne lub fizyczne, spowodowanie uszkodzenia ciała, naruszenie nietykalności, groźby karalne, pozbawienie wolności czy gwałt. W razie interwencji policji z urzędu wszczynane jest postępowanie karne i gromadzony jest materiał dowodowy, głównie w postaci obdukcji lekarskich oraz zeznań samych pokrzywdzonych i świadków przemocy, dokumentacji dotyczącej przebiegu wcześniejszych interwencji czy pobytów sprawcy w izbie wytrzeźwień. Jeżeli nie było interwencji w domu, można złożyć zawiadomienie na komisariacie lub w prokuraturze.
Mecenas Stefan Niedźwiedź
Podstawa prawna:
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 180, poz. 1493).