Posocznica zwana jest też sepsą (łac. sepsis). Słowo to budzi grozę, bo przywodzi na myśl naprawdę dramatyczne sytuacje. Przypadki ostrej sepsy są trudne w leczeniu i często kończą się niepowodzeniem. Posocznica nie jest odrębną chorobą. To reakcja organizmu na zakażenie (w większości przypadków bakteryjne), powodujące zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej.
Zespół objawów określanych jako posocznica jest wywołany obecnością drobnoustrojów bądź ich toksyn we krwi. W posocznicy, która etymologicznie wiąże się z posoką, czyli zepsutą krwią, drobnoustroje trafiają do krwiobiegu i się w nim rozmnażają. Najrzadziej są to pasożyty i wirusy, a najczęściej – patogeny wywołujące zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz bakterie gram-ujemne (na przykład Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae) i gram-dodatnie (na przykład paciorkowce czy Staphylococcus aureus).
Do sepsy dochodzi zwykle na szpitalnych oddziałach intensywnej terapii, a poza szpitalem – wśród osób starszych, schorowanych, osłabionych i z obniżoną odpornością oraz w skupiskach dzieci i młodzieży (w żłobkach, przedszkolach i szkołach).
Czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka wystąpienia sepsy to:
- zakażenia o jawnym lub utajonym charakterze dotyczące różnych narządów, na przykład ostre zapalenie trzustki, zapalenie otrzewnej, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie płuc, infekcje zębów, zatok, migdałków i pęcherzyka żółciowego
- wkłucia dożylne
- cewnik dopęcherzowy
- dreny
- przetaczanie krwi i płynów
- rany i odleżyny
- wszczepione protezy i urządzenia
- mechaniczna wentylacja płuc
Objawy
Objawy sepsy zależą od stopnia zaawansowania zakażenia. Na początku są to zazwyczaj objawy ogólnoustrojowego zapalenia, którym towarzyszą:
- przyspieszona czynność serca
- temperatura ciała poniżej 36°C lub powyżej 38°C,
- zmiana morfologicznego obrazu krwi
Mogą do tego dochodzić objawy konkretnego zakażenia, na przykład zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z gorączką, wymiotami, sztywnością karku i światłowstrętem.
Stan ciężkiej sepsy oznacza bardzo już zaawansowaną postać posocznicy. Dochodzi wtedy do:
- niewydolności wielonarządowej lub bardzo poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu narządów
- wystąpienie wstrząsu septycznego (polegającego na gwałtownym spadku ciśnienia skutkującym niedotlenieniem wielu narządów)
Diagnostyka
W rozpoznaniu sepsy pomocne jest oznaczanie poziomu leukocytów, OB, interleukiny 6 oraz badanie materiału pobranego na posiew (z dróg oddechowych, moczu, płynu mózgowo-rdzeniowego, płynu opłucnowego, wydzieliny z ran itp.). Przeprowadza się też badania obrazowe oraz laboratoryjne, takie jak gazometria krwi żylnej i tętniczej oraz ocena parametrów nerkowych i wątrobowych. Nie istnieje żaden specyficzny laboratoryjny marker wykrywający sepsę, ale szansę szybkiego wykrycia patogenu stwarza na przykład diagnostyka molekularna. Może ona ułatwić właściwe rozpoznanie i wcześniejsze rozpoczęcie odpowiedniej antybiotykoterapii. W Polsce od 2–3 lat popularność zdobywają testy szybkiego wykrywania sepsy.
Leczenie
Leczenie jest długotrwałe, kosztowne, obarczone ryzykiem niepowodzenia.
Podstawą zapobiegania posocznicy w warunkach pozaszpitalnych powinna być właściwa higiena oraz szczepienia przeciwko patogenom wywołującym zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Osobom, które miały bliski kontakt z chorym, zapobiegawczo podaje się antybiotyki.