Omdlenia – jak postępować

Omdlenia występujące w wyniku gwałtownego podniesienia się z pozycji siedzącej, leżącej lub pochylonej

Przyczyną takich omdleń zazwyczaj jest hipotonia ortostatyczna, przejściowy spadek ciśnienia krwi, będący często ubocznym skutkiem zażywania leków. Osoby z tą przypadłością powinny przyzwyczaić się do powolnego podnoszenia się z pozycji siedzącej lub leżącej. W chwili poczucia słabości, należy, jeśli to możliwe, położyć się z nogami uniesionymi ponad poziomem głowy, ewentualnie usiąść lub kucnąć z głową schowaną między kolanami. Czasami wystarczy nawet oparcie się o coś i pochylenie głowy.

Omdlenia występujące w czasie ciąży

Omdlenia ciążowe spowodowane są obniżeniem ciśnienia krwi, co jest następstwem rozluźnienia mięśni otaczających naczynia krwionośne. Kobiety mające tendencję do omdleń powinny unikać długotrwałego stania, a w przypadku, kiedy jest to nieuniknione, winny poruszać stopami i nogami, wykonując ćwiczenia poprawiające krążenie. W przypadku uczucia słabości należy niezwłocznie usiąść, a jeśli to nie pomoże, lub jeżeli słabość nastąpiła w pozycji siedzącej, położyć się najlepiej z uniesionymi do góry nogami.

Omdlenia występujące u osób leczonych z powodu nadciśnienia

Powodem takich omdleń zazwyczaj jest spadek ciśnienia wywołany przyjmowaniem leków obniżających ciśnienie. W takich przypadkach nie ma skutecznych środków doraźnych i należy niezwłocznie skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym, być może istnieje wtedy konieczność korekcji dawki podawanego leku lub zmiany terapii.

Omdlenia występujące u osób chorych na cukrzycę

W takich przypadkach, zwłaszcza jeśli od ostatniego posiłku upłynął dość długi czas, przyczyną omdlenia najprawdopodobniej jest niski poziom cukru we krwi. Zazwyczaj takim omdleniom towarzyszy osłabienie, zawroty głowy, zaburzenia mowy, drżenie, mrowienie w rękach lub wargach oraz ból głowy, niekiedy „wilczy głód”. W takich chwilach należy zażyć tabletki glukozy albo spożyć kostki cukru lub cukierki. Pomóc mogą również słodkie napoje i pokarm zawierający węglowodany i skrobię. Zazwyczaj po kilku minutach od spożycia cukru samopoczucie powinno się poprawić. W przypadku często powtarzających się omdleń należy powiadomić o tym lekarza. Być może konieczna jest wtedy zmiana dawki przyjmowanych leków.

Omdlenia występujące w wyniku długotrwałego przebywania na ostrym słońcu lub w dusznym, gorącym pomieszczeniu

Stan taki jest spowodowany długotrwałym narażeniem organizmu na działanie gorąca. Należy wtedy postępować jak w przypadku omdlenia ortostatycznego, czyli położyć się z nogami uniesionymi w górę lub usiąść z głową schowaną między kolanami.

Omdlenie z towarzyszącym drętwieniem lub mrowieniem części ciała, zaburzeniami widzenia, roztargnieniem, zaburzeniami mowy, utratą władzy w kończynach

Stan taki spowodowany być może przejściowym ostrym niedokrwieniem mózgu, czyli chwilową przerwą w dopływie krwi do mózgu. Może się to zdarzyć przy zwężeniu tętnic szyjnych. Może również wystąpić w wyniku udaru mózgu – przerwania dopływu krwi do mózgu na skutek zatoru lub pęknięcia naczyń krwionośnych. W takim wypadku należy natychmiast wezwać pogotowie.

Omdlenia poprzedzone przyspieszeniem lub zwolnieniem akcji serca u osób cierpiących na choroby układu krążenia

Przyczyną takiego stanu może być zespół Adamsa–Stokesa, charakteryzujący się nagłym zwolnieniem akcji serca. Wypadki takie często są sygnałem ukrytych zaburzeń rytmu i akcji serca. Należy wówczas zgłosić się do kardiologa. Być może będzie konieczne wszczepienie stymulatora.

Omdlenia występujące po wstrząsie emocjonalnym

Przyczyną takich ataków jest działanie stresu emocjonalnego na tę część układu nerwowego, która odpowiedzialna jest za kontrolowanie ciśnienia tętniczego krwi. Takie omdlenie powoduje spadek ciśnienia krwi. Należy wtedy, tak jak w przypadkach omdleń ortostatycznych, usiąść z głową umieszczoną pomiędzy kolanami, lub położyć się z nogami uniesionymi w górze.

Omdlenia występujące u osób powyżej pięćdziesiątego roku życia, ze stwierdzonymi dolegliwościami kręgosłupa szyjnego, zwykle po nagłym odwróceniu głowy lub przy patrzeniu do góry

Przyczyną tego typu omdleń są najczęściej różnego pochodzenia zmiany zwyrodnieniowe szyjnego odcinka kręgosłupa, np. w przebiegu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa szyjnego. W takim przypadku należy zgłosić się do specjalisty reumatologa. Konieczna jest też konsultacja neurologiczna oraz leki poprawiające ukrwienie centralnego układu nerwowego. Być może konieczne może się okazać noszenie specjalnego, usztywniającego kołnierza.

Omdlenia poprzedzone krwistymi wymiotami lub oddaniem smolistego stolca

Krwiste wymioty lub smolisty stolec wskazują, że przyczyną omdlenia może być krwotok z przewodu pokarmowego, często występujący na przykład po pęknięciu wrzodu żołądka. W takim wypadku należy bezzwłocznie wezwać pogotowie.

Omdlenia występujące w wyniku paniki lub strachu

Przyczyną takich omdleń jest najczęściej hiperwentylacja. Zjawisko to objawia się zwiększeniem ilości oddechów z postępującym oziębieniem dłoni i stóp, przyspieszeniem akcji serca i bólem w klatce piersiowej. W takich przypadkach należy postępować identycznie jak w przypadkach omdleń ortostatycznych.

Należy wziąć pod uwagę, że omdlenie, które nastąpiło u osoby po ciężkim urazie, na skutek wypadku, krwotoku, znaczącego odwodnienia (jakkolwiek może wyglądać podobnie do opisanych powyżej) może być spowodowane ogólnoustrojowym zjawiskiem zwanym wstrząsem. W takich przypadkach zawsze należy ułożyć nieprzytomną osobę w pozycji ochronnej (na boku z odchyloną do tyłu głową), okryć i wezwać pogotowie.

Jacek Kania