Oczopląs (nystagmus) to powtarzające się mimowolne rytmiczne ruchy gałek ocznych, najczęściej w płaszczyźnie poziomej. Występują one w różnych chorobach ośrodkowego układu nerwowego oraz w wadach rozwojowych oka połączonych z poważnym osłabieniem wzroku.
Ze względu na kierunek ruchów oczopląsowych, wyróżnia się oczopląs poziomy, pionowy lub rotacyjny.
Ze względu na typ oczopląsu, wyróżniamy oczopląs wahadłowy (gdy oczy wychylają się rytmicznie w obie strony w jednakowym czasie) oraz oczopląs skaczący (gdy ruch oczu w jedną stronę jest szybszy niż w drugą).
Istnieje również oczopląs: ośrodkowy, obwodowy, samoistny lub wywołany.
Symptomy
Objawy oczopląsu to:
- drgania gałek ocznych
- mimowolny ruch gałek ocznych
- skaczący lub wahadłowy ruch gałek ocznych
Ruchy oczopląsowe mogą mieć charakter jawny lub utajony. U niektórych chorych są tak dyskretne, że widać je tylko przy wziernikowaniu dna oka.
Nabyty i wrodzony
Oczopląs może być dziedziczny lub spowodowany problemami rozwojowymi w tej części mózgu, która kontroluje ruch oka. Taki oczopląs nazywa się wrodzonym. Występuje on średnio w jednym przypadku na 6500 urodzeń. Częściej stwierdza się go u chłopców. Zwykle pojawia się on krótko po porodzie lub we wczesnym niemowlęctwie (zazwyczaj w 3–4 miesiącu życia).
Oczopląs nabyty może wystąpić w każdym wieku. Jest on spowodowany na przykład przez uraz, udar, różne schorzenia (choroby ucha wewnętrznego i błędnika, stwardnienie rozsiane czy chorobę Parkinsona), działanie narkotyków lub reakcję na toksyczność leku.
Diagnoza
W badaniu okulistycznym ruch gałek ocznych opisywany jest następująco:
- postać – poziomy, pionowy, obrotowy, skośny,
- kierunek – oznaczany według fazy szybkiej ruchu,
- szybkość – wolny, średni, szybki,
- natężenie – określane w trójstopniowej skali,
- typ – rytmiczny lub wahadłowy.
Leczenie
Leczenie jest zazwyczaj trudne i czasami mało efektywne. Wymaga dużej cierpliwości. Ma ono za zadanie poprawę widzenia, zmniejszenie wyrównawczego ustawienia głowy oraz zmniejszenie ruchów oczopląsowych.
Niezbędna jest korekcja współistniejącej wady refrakcji. Zdaniem wielu lekarzy, lepszą ostrość widzenia można uzyskać w soczewkach kontaktowych. Nie tylko lepiej wyrównują one wspomnianą wadę, lecz także zmniejszają ruchy oczopląsowe.
U niektórych chorych stosuje się szkła pryzmatyczne w celu poprawy widzenia lub dla zmniejszenia wyrównawczego ustawienia głowy.
Dla poprawy czynności plamki, niektórym dzieciom z oczopląsem zaleca się ćwiczenia pleoptyczne. Niekiedy w celu zwiększenia zakresu obuocznego widzenia stosuje się ćwiczenia ortoptyczne. U większości chorych konieczne jest jednak chirurgiczne ustawienie oczu.
Wybór sposobu leczenia zależy od rodzaju oczopląsu.