Rak mózgu – taka diagnoza zawsze brzmi groźnie, chociaż nie zawsze oznacza najgorsze. Źle jest wówczas, gdy nowotwór ma charakter złośliwy. Szacuje się, że złośliwe nowotwory mózgu występują u około 5 osób na 100 tysięcy. U pacjentów młodych, poniżej 35. roku życia, są chorobą śmiertelną.
Nowotwory mózgu nie omijają ani dorosłych, ani dzieci. Rosną szybko lub bardzo powoli. Obok podziału na łagodne i złośliwe istnieje też podział na pierwotne i wtórne guzy mózgu. Pierwotne powstają bezpośrednio z tkanki mózgu, a wtórne są wynikiem przerzutów do mózgu z innych narządów, w których rak się rozwinął, na przykład z płuc lub piersi.
Nawet łagodne guzy mózgu bywają jednak również niebezpieczne. Bo choć nie niszczą tkanek, tak jak złośliwe, to jednak rozrastając się wewnątrz czaszki i uciskając na sąsiednie tkanki, mogą stwarzać poważne problemy. Usunięcie łagodnego guza bez naruszenia zdrowej tkanki mózgowej też bywa czasem trudne – wiele zależy od jego lokalizacji.
U dorosłych najczęściej występują dwa typy nowotworów mózgu: glejaki i oponiaki. Oponiaki stanowią około 20 proc. guzów i uchodzą za stosunkowo łagodne. Glejaki mają różne stopnie złośliwości. Według czterostopniowej klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), do najłagodniejszych glejaków należą między inymi gwiaździak włosianokomórkowy i wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty (I stopień złośliwości), a najgroźniejszym (IV stopień złośliwości) jest na przykład glejak wielopostaciowy, najczęstszy u dorosłych, oraz rdzeniak.
Objawy nowotworu mózgu
U dzieci:
- złe samopoczucie, skłonność do irytacji
- poranne wymioty
- zaburzenia motoryki, problemy z kontrolowaniem ruchów
- wodogłowie (gdy nowotwór blokuje normalny przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego)
U dorosłych:
- bóle głowy, szczególnie przy kaszlu, wysiłku lub zmianie pozycji
- zmęczenie
- zaburzenia kognitywne, które oznaczają problemy z zapamiętywaniem i koncentracją; demencja
- zaburzenia widzenia
- padaczka
- nieprawidłowy puls
- problemy oddechowe
- zawroty głowy
- w późniejszych stadiach – gwałtowne zmiany ciśnienia tętniczego
Nowotwór wywołuje zaburzenia tej części mózgu, w której jest zlokalizowany. Może więc wystąpić zaburzenie czucia lub osłabienie rąk, zmiana osobowości, napady padaczkowe i zaburzenia mowy, a także omamy wzrokowe, słuchowe, węchowe i smakowe. Wszelkie tego typu symptomy trzeba bezwzględnie konsultować z lekarzem!
Diagnozowanie i leczenie
W razie podejrzenia nowotworu przeprowadza się szczegółowe badania neurologiczne – prześwietlenie czaszki, skan mózgu, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, punkcję lędźwiową, angiografię mózgową czy biopsję.
Postępowanie lecznicze obejmuje zabiegi chirurgiczne, radio- i chemioterapię.
Operację wykonuje się w celu całkowitego usunięcia nowotworu (jeśli to możliwe) lub zmniejszenia jego rozmiarów i tym samym – objawów. To, czy cały nowotwór da się usunąć, czy nie, zależy od tego, jak jest duży i gdzie się znajduje. Gdy usunie się cały nowotwór lub jego część, tkanka zostaje wysłana do patologa na badanie mające ustalić rodzaj nowotworu. Jeśli nowotworu nie da się usunąć, a blokuje on normalny przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, to wstawia się dren, aby obniżyć ciśnienie w mózgu.
Naświetlanie nowotworu zmniejsza jego rozmiar i łagodzi objawy. Radioterapię stosuje się po operacji albo wówczas, gdy niemożliwe jest usunięcie nowotworu w całości lub gdy guz w ogóle nie kwalifikuje się do zabiegu.
Chemioterapia bywa często łączona z radioterapią. Niektóre nowotwory są wrażliwe na chemię – wtedy efekty leczenia bywają dobre. Jednak chemioterapia bywa czasem mało przydatna z uwagi na barierę krew – mózg, uniemożliwiającą działanie podawanych choremu środków na guza.