Mówi się, że chorobę można poznać po zapachu. Słynny prekursor współczesnej medycyny, Hipokrates wyczuwał cukrzycę po owocowym zapachu z ust, natomiast chińscy lekarze po zapachu świeżego chleba rozpoznawali tyfus. W przypadku nowotworów pęcherza moczowego, nerek i prostaty zmienia się zapach moczu.
Nieprzyjemny odór moczu może więc sygnalizować zmiany chorobowe w organizmie, ale czy każda zmiana zapachu uryny powinna nas niepokoić?
Ludzki węch jest doskonale rozwinięty, z łatwością wyczuwa naturalne zapachy, ale z różnych skutkiem odbiera te niezbyt przyjemne dla nosa, np. odór uryny. U zdrowego człowieka mocz ma barwę słomkowo-żółtą, jest klarowny, o lekkim zapachu amoniaku. Może ulec zmianie pod wpływem spożywanych pokarmów (szparagi, czosnku i niektórych przypraw) lub zażywanych leków (np. witamina B, antybiotyki z grupy penicylin). Nieprzyjemna woń uryny jest charakterystyczna dla niektórych chorób i zaburzeń metabolizmu. Jeśli mocz od dłuższego czasu ma dziwny zapach, barwę i gęstość powinniśmy skonsultować z lekarzem, co jest tego przyczyną.
Nieprzyjemne zapachy w moczu:
| Zapach amoniaku | Charakterystyczna woń amoniaku w moczu może być spowodowana nadmiarem azotu w diecie, czyli spożywaniem za dużych ilości protein i zielonych warzyw liściastych. Intensywny zapach amoniaku wyczuwamy jest też w zaburzeniach funkcjonowania wątroby, metabolizmu, infekcji bakteryjnej nerek, dróg moczowych, pęcherza, w cukrzycy, a także chorobach przenoszonych drogą płciową. Jego nadmiar jest wydalany z moczem. W trakcie ciąży lub menopauzy intensywny zapach związany jest ze zmianami w diecie, wzrostem masy ciała i zbyt małą ilością wypijanych płynów. Przykry zapach amoniaku wyczuwany jest u bardzo szczupłych dzieci i u osób borykających się z lambliozą. |
| Zapach acetonu | Wskazuje na obecność w moczu ciał ketonowych (aceton), wywołujących kwasicę metaboliczną, czyli zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Woń przypomina zapach kwaśnych jabłek. Aceton wyczuwalny w oddechu oznacza zaawansowaną cukrzycę. |
| Rybi zapach | Przyczyną odoru rybnego oraz przykrego zapachu z ust jest trimetyloaminurii. To zaburzenie metaboliczne powoduje niedobór FMO3 – enzymu biorącego udział w przekształcaniu trimetyloaminy. Aby zneutralizowć przykry zapach wystarczy wyeliminować z codziennej diety m.in. niektóre ryby, miso, jajka, pokarmy bogate w azot czy siarkę oraz rośliny strączkowe. |
| Zapach stęchlizny | Gdy czujesz zapach stęchlizny, możesz mieć chorą wątrobę lub trzustkę. Stęchły zapach połączony ze zgagą i niesmakiem w ustach – to najczęściej objaw kłopotów gastrycznych, a gdy do tego dochodzi ból brzucha, może wskazywać na wrzody żołądka lub dwunastnicy. nieprzyjemnej woni towarzyszą bóle brzucha, wrzody żołądka lub dwunastnicy. |
| Mysi zapach moczu | Ten nieprzyjemny zapach najczęściej towarzyszy chorym na fenyloketonurię, u których to nadmiernie gromadzi się aminokwas egzogenny – fenyloalanina. Jej zbyt wysoki poziom we krwi prowadzi do stopniowego wyniszczenia układu nerwowego. Chorobę można już zdiagnozować w badaniach przesiewowych tuż po urodzeniu. |
| Zapach dojrzałych owoców | Zapach ten świadczy o zbyt wysokim poziomie cukru w moczu i wskazuje na hiperglikemię. |
| Zapach drożdży | Może sugerować zakażenia grzybicze dróg moczowych,, a u kobiet również zakażenia narządów płciowych (zapalenie sromu i pochwy). |
| Zapach syropu klonowego | Zapach podobny do przypalonego cukru wskazuje na chorobę syropu klonowego (MUSD). Jest to choroba metaboliczna układu nerwowego uwarunkowana genetycznie. Polega na gromadzeniu się m.in. we krwi i w moczu alfa-ketokwasów oraz aminokwasów (leucyny, izoleucyny i waliny). Zaburzenie to ujawnia się zaraz po urodzeniu. |
Badania ogólne moczu
Dla rozwiania obaw i wyjaśnienia przyczyn nieprzyjemnego zapachu moczu należy wykonać badanie ogólne moczu. Mocz może zawierać setki różnych substancji, które są efektem końcowym procesu przemiany materii. Podwyższony bądź obniżony poziom niektórych z nich lub obecność nieprawidłowych substancji jest wskaźnikiem infekcji. W razie dużej (ponad 30) liczby leukocytów w polu widzenia, dodatkowo powinno się wykonać badanie mikrobiologiczne próbki moczu, tzw. posiew moczu.