Niedrożność jelit – zatrzymana treść pokarmowa

 Niedrożność jelit jest skutkiem zamknięcia światła jelita przez różnego rodzaju przeszkody (mamy wtedy do czynienia z niedrożnością mechaniczną) lub zahamowania prawidłowej perystaltyki (jest to niedrożność porażenna). Niedrożność mechaniczna może być wysoka, gdy dochodzi do zatkania światła jelita cienkiego (lub bardzo rzadko – żołądka albo dwunastnicy) oraz niska, gdy zamknięte jest jelito grube. Wyróżniamy niedrożność ostrą, a także przewlekłą, tak zwaną „przepuszczającą” – gdy na przykład nowotwór lub zrost nie zamyka całkowicie światła, a tylko je zawęża, okresowo powodując objawy niedrożności.

Przyczyny

PRZYCZYNY NIEDROŻNOŚCI PORAŻENNEJ

• zapalenie otrzewnej – rozlane lub ograniczone
• laparotomia – po każdym otwarciu jamy brzusznej istnieje kilkudniowe porażenie perystaltyki
• podrażnienie otrzewnej (krwawienie, urazy brzucha)
• zatrucie niektórymi lekami i substancjami (na przykład ołowiem)
• ciężkie odwodnienie lub znaczny niedobór niektórych elektrolitów we krwi (za niski poziom potasu lub sodu)
• nagłe zatrzymanie dopływu krwi do części jelita (zator tętnicy krezkowej górnej)
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• ciężka niewydolność nerek (mocznica)

PRZYCZYNY NIEDROŻNOŚCI MECHANICZNEJ

Jedną z nich jest zatkanie światła jelita przez guzy nowotworowe jelita (głównie nowotwory jelita grubego) zamykające jego światło od wewnątrz (szczególnie często u ludzi starszych, po 60. roku życia), polip, ciało obce, kamień żółciowy, zwężenie pozapalne lub popromienne, guzy zapalne uciskające jelito (np. w chorobie Leśniowskiego-Crohna, zapaleniu uchyłka jelita grubego, zapaleniu uchyłka Meckela) oraz guz glistniczy.

Inną przyczyną jest również zadzierzgnięcie jelita:

• uwięźnięta przepuklina, zwłaszcza pachwinowa lub udowa,
• skręt jelita wokół własnej osi z towarzyszącym zaciśnięciem jego światła (najczęściej w końcowym odcinku jelita grubego – esicy).
• wgłobienie jelita – jedna z częstszych przyczyn niedrożności u małych dzieci (najczęściej u chłopców pomiędzy 2. miesiącem a 6. rokiem życia
• ucisk przez powrózkowate zrosty wewnątrz jamy brzusznej (pooperacyjne lub po przebytym zapaleniu otrzewnej)
• guzy nowotworowe innych narządów jamy brzusznej (na przykład rak jajnika) zamykające światło jelita poprzez uciśnięcie go od zewnątrz

Objawy

Pojawiają się nagle lub narastają stopniowo, początkowo ze zmiennym nasileniem. Głównymi objawami są:

• ból brzucha – najpierw kolkowy i trudny do zlokalizowania, potem narastający, przybierający formę ataków; ostatecznie obejmuje on całą jamę brzuszną, a w miarę rozwoju niedrożności i wystąpienia zapalenia otrzewnej dołącza się do niego charakterystyczne napięcie brzucha (brzuch deskowaty). Przy niedrożności powstałej w wyniku skręcenia jelita ból od początku jest bardzo silny;
• stawianie się jelit i przelewanie treści jelitowej towarzyszące bólom;
• wymioty – następują po bólach brzucha i mają różny charakter w zależności od typu niedrożności;
• wzdęcie brzucha i charakterystyczny bębenkowy odgłos powstający przy opukiwaniu rozdętego brzucha – niekiedy, u osób bardzo szczupłych, rozdęte gazem pętle jelita widoczne są przez skórę;
• zatrzymanie gazów i stolca (choć oddawanie przez chorego gazów lub stolca nie wyklucza niedrożności jelit);
• spadek ciśnienia tętniczego krwi wskutek przedostawania się dużych ilości płynów do światła jelit oraz narastające odwodnienie;
• przyspieszone tętno, gorączka w późnym okresie choroby, a w końcowej fazie nieleczonej niedrożności przewodu pokarmowego dochodzi do ciężkich zaburzeń elektrolitowych, kwasicy, skrajnego odwodnienia i wyniszczenia chorego, pojawiają się także zaburzenia świadomości prowadzące w krótkim czasie do śmierci pacjenta.

Diagnostyka

Lekarz najczęściej zleca badania USG, RTG (najlepiej w pozycji stojącej – promieniami poziomymi można wykazać poziomy płynu w jelitach) oraz tomografię komputerową jamy brzusznej.

Leczenie

Leczenie prowadzi się zwykle w oddziale chirurgicznym lub – w cięższych przypadkach – w oddziale intensywnej opieki medycznej. Od momentu pierwszego podejrzenia niedrożności choremu nie wolno przyjmować żadnych pokarmów ani płynów. W przypadku potwierdzenia rozpoznania, pacjentowi podaje się dożylnie leki i płyny aż do zabiegu operacyjnego lub do czasu ustąpienia ostrych objawów choroby.