Południowoamerykańska roślina lecznicza muña-muña występuje od Andów w Kolumbii po północ Argentyny. Posiada dwie odmiany: Minthostachys setosa Brig. i Minthostachys mollis. Rośnie na dużych wysokościach – od 2500 do 3500 m n.p.m., w strefie zimnej i chłodnej (puna), której mieszkańcy w okresie zimowym często zapadają na takie schorzenia dróg oddechowych, jak zapalenie oskrzeli, płuc czy zatok.
Muña-muña stosowana jest głównie w leczeniu lub wspomaganiu leczenia schorzeń dróg oddechowych. Przynosi wyraźną ulgę w objawach i znacznie skraca czas trwania choroby. Co ważne – obniża gorączkę. Znajduje też inne zastosowania (o czym dalej). Terapie z wykorzystaniem tej cennej rośliny są owocem wielowiekowej tradycji podbudowanej równie długą obserwacją. W tych samych celach stosowali ją bowiem Inkowie w czasach poprzedzających przybycie Pizarra. Nie brak również współczesnych badań na jej temat (patrz bibliografia).
Roślina ma postać niepozornych krzaczków o okrągłych lub lancetowatych małych liściach z ząbkowanymi krawędziami. Zewnętrznie jest nieco podobna do manayupy, choć liście muña-muña są bardziej mięsiste. Inna zwyczajowa nazwa rośliny to arash-muña. Obie odmiany – setosa i mollis – posiadają takie same walory lecznicze. Zastosowanie terapeutyczne ma całe zioło z wyjątkiem korzenia.
Przy potarciu liści pojawia się charakterystyczna woń przypominająca zapach mięty. Jest ona jednak bardziej intensywna. Cechę tę muña-muña zawdzięcza olejkowi eterycznemu, który jest jej podstawowym i zarazem najcenniejszym składnikiem. Zawiera on mentol, izomenton, terpeny (geraniol, pulegon, linalol) i alkohol izoamylowy. To właśnie ów olejek determinuje główne terapeutyczne zastosowanie rośliny – leczenie dróg oddechowych, a przede wszystkim płuc. Ponadto w jej skład wchodzą flawonoidy, a także wapń, fosfor, żelazo, tiamina, ryboflawina, niacyna i, co istotne, witamina C.
Muña-muña podawana jest zwykle w postaci płynnej – jako napar lub odwar z suszu. Po zmieszaniu z olejem eukaliptusowym sporządzony z niej macerat można wcierać w plecy bądź w klatkę piersiową w celu ułatwienia oddychania lub w celach wykrztuśnych.
Roślina ma silne działanie antybakteryjne, antywirusowe, antygrzybicze, antypasożytnicze i antyseptyczne. Wzmacnia odporność organizmu. Znane są przypadki jej zastosowania w leczeniu zakażenia wirusem HIV, a także w pełni rozwiniętej postaci AIDS. W Ameryce Południowej często nazywana jest naturalnym antybiotykiem. Z badań dra Maria Carhuapomy z Uniwersytetu San Marcos wynika, że po około trzech miesiącach stosowania eliminuje z organizmu bakterie Helicobacter pylori odpowiadające za choroby żołądka i górnej części układu pokarmowego.
Inne zastosowania muña-muña to: biegunki, nieżyty jelit, astma, osteoporoza, a nawet problemy okulistyczne. Żadne z nich nie jest jednak tak ważne jak leczenie dróg oddechowych.
Na obszarze andyjskim roślina znajduje zastosowanie w rolnictwie jako środek przeciw szkodnikom, co najlepiej świadczy o jej sile. Ze względu na intensywny aromat dodawana jest także jako przyprawa do różnych potraw (niczym oregano), dzięki czemu stanowi stały składnik diety miejscowej ludności.
Bibliografia:
- Alkire B. (1994) „Tipo, Minthostachys mollis (Lamiaceae): an Ecuadorian mint”, Economic Botany 48(1), 60-64
- Brako L., Zarucchi J.L.(1993), „Catalogue of flowering plants and gymnosperms of Peru”, Monogr. Sys. Bot. Missouri Bot. Gard. 45
- Żurowska, K. (red.) (2001), „Ziołolecznictwo amazońskie i andyjskie”. Tower Press, Gdańsk
- Zentano Torres, A. (2003), „Farmacopea Andina e Identificacion de Plantas”, Instituto Peruano de Medicinas Naturales, Puno
- Joerg Grunewald, Christof Jaenicke (2003), „La farnacia verde”, Everest, Barcelona
- Schmidt-Lebuhn A.N. (2008), „A revision of genus Minthostachys (Labiatae), Mem. New York Bot. Gard. 98: 52-65
- ePIC, Electronic Plant Information Centre of Royal Bot. Gardens, Kew (dostęp III, 2020)
- TROPICOS: Nomenclatural and Specimen Database of Missouri Bot. Gard. (dostęp III, 2020)