Molibden (Mo)

Molibden jest niezbędny do prawidłowego rozwoju organizmów zwierzęcych. Prawie wszystkie tkanki zawierają ten pierwiastek. W ciele człowieka występuje w wątrobie (3,2 ppm), nerkach (1,6 ppm), śledzionie (0,20), płucach (0,15), mózgu (0,14), mięśniach (0,14), a eliminowany jest w 75% przez nerki i w 15% przez przewód pokarmowy. Metal ten podlega zagęszczeniu w wątrobie i w nerkach, a ponadto gromadzi się w zębach.

Badania wykazały, że molibden jest szybko absorbowany. Nadmiar jest wydalany zarówno z moczem, jak i z kałem.

Molibden stanowi część składową co najmniej trzech aktywnych enzymów, które neutralizują toksyczne związki zawierające siarkę. Wchodzi on w skład enzymu biorącego udział w procesach oksydacyjno-redukcyjnych i odgrywającego rolę w metabolizmie puryn. Molibden występuje w oksydazie ksantynowej oraz w enzymach, które pomagają w wykorzystaniu żelaza przechowywanego w ferrytynie. Oksydaza aktywowana molibdenem ma również istotne znaczenie w utlenianiu tłuszczów. Molibden ma ponadto znaczenie w produkcji hemoglobiny. Dzienne zapotrzebowanie wynosi 75–100 µg. Poziom molibdenu w surowicy krwi wzrasta w chorobach wątroby powyżej poziomu normalnego, który wynosi 1,1 µg/l^-1.

Molibden odgrywa ważną rolę przy uaktywnianiu zmagazynowanego żelaza. Ponadto jest konieczny do właściwego wzrostu i rozwoju.

Niedobory

Osoby, których dieta jest bogata w rafinowaną i przetworzoną żywność, są najbardziej narażone na ryzyko niedoboru molibdenu. Brak molibdenu w diecie może zwiększyć podatność na próchnicę zębów. W Nowej Zelandii stwierdzono liczne przypadki kamicy nerkowej u zwierząt przy niedostatku molibdenu. Braki molibdenu wydają się mieć wpływ na funkcje seksualne u mężczyzn, ale nie zostało to w pełni udowodnione. Wadliwy metabolizm molibdenu może powodować szereg chorób dziedzicznych, ponieważ w braku tego pierwiastka enzymy – np. oksydaza ksantynowa i oksydaza siarczynowa – funkcjonują nieprawidłowo.

W rejonach gdzie gleba zawiera wyjątkowo mało molibdenu, stwierdzono częste występowanie nowotworu przełyku. Przyczyną może być brak enzymu zawierającego molibden, co z kolei sprzyja nagromadzeniu się w tkankach azotowych związków rakotwórczych. Niedobór molibdenu u zwierząt powoduje niedokrwistość, zahamowanie rozwoju, utratę apetytu i przyspiesza śmierć. Objawy niedoboru mogą być spowodowane żywieniem pozajelitowym. Nie zaobserwowano objawów niedoboru molibdenu u ludzi.

Nadmiar

Objawy nadmiaru molibdenu różnią się w zależności od gatunku zwierzęcia oraz od wieku ludzi i zależą od ilości spożycia tego pierwiastka. Długotrwałe spożywanie dawek wyższych niż 10 mg dziennie pociąga za sobą objawy zbliżone do dny, bóle, obrzęki i sztywność stawów.

Objawy zatrucia to biegunka, anemia, karłowaty i opóźniony wzrost, utrata sierści lub zmiana jej koloru. Niedobór białek w diecie zwiększa wrażliwość na szkodliwe działanie molibdenu.

Tolerancja na wysokie dawki molibdenu w diecie zależy od gatunku zwierzęcia, jego wieku, od formy chemicznej, w jakiej molibden został spożyty oraz od związków towarzyszących mu, a zwłaszcza od miedzi, siarki oraz od jej udziału w takich związkach jak metionina, cystyna lub białek zdolnych do utleniania siarki oraz od poziomu innych metali, a zwłaszcza cynku i ołowiu. Najwyższą tolerancję na molibden wykazują świnie, konie, a następnie owce, najmniejszą krowy. Znane są schorzenia krów, tzw. molibdenozy, w rejonach gdzie roślinność zawiera więcej molibdenu. Nadmiar molibdenu może skutecznie ograniczać rezerwy miedzi.

Źródła

Molibden znajduje się w gryce, jęczmieniu, owsie, produktach z pełnoziarnistej mąki, wątrobie, podrobach, chudym mięsie, w roślinach i nasionach roślin strączkowych, orzeszkach i zielonolistnych warzywach. Twarda woda w wodociągach publicznych jest również dobrym źródłem molibdenu. Zawartość molibdenu w pożywieniu jest bardzo zróżnicowana i zależy od zawartości tego minerału w glebie. Niektóre regiony Rosji mają bardzo wysoki poziom molibdenu w glebach, co powoduje, że dzienna dawka może tam wynosić 10–15 mg. Ilość ta przekracza blisko stukrotnie dawkę normalną, która mieści się w granicach 100–500 µg.

Zalecane dawki

Dobowe zapotrzebowanie na molibden jest zróżnicowane w zależności od wieku: dla niemowląt do pół roku od 15 do 30 µg, a od pół roku do całego roku 20 do 40 µg, dla dzieci i młodzieży do 1–3 lat 25 do 50 µg, 4–6 lat 30 do 74 µg, 7–10 lat 50 do 150 µg, a do 11 lat 75 do 250 µg, dla dorosłych od 75 do 250 µg.

Interakcje

Wysoka temperatura i wilgoć mogą modyfikować działanie molibdenu. Zażywanie dużych ilości substancji zawierających siarkę może znacznie obniżać jego poziom. Zwiększona ilość molibdenu może zaburzać metabolizm miedzi, utrudniać transport wapnia do kości. Antagonizm molibdenu z miedzią może przyczyniać się do niedoboru miedzi, a pośrednio do hipercholesterolemii, hipoparatyroidyzmu, gośćca i nadciśnienia.

Molibden współdziała z witaminą B2 przy uwalnianiu energii z pożywienia i wpływa na metabolizm żelaza.

Prof. dr hab. Stanisław K. Wiąckowski