Rak –słowo, które brzmi bardzo groźnie. Boją się go wszyscy, dlatego też powinniśmy wcześniej zatroszczyć się o swoje zdrowie. Zwracać baczniejszą uwagę na niepokojące objawy np. skłonność do siniaków przy niewielkich urazach, przedłużająca się chrypka lub nawracająca opryszczka. Nie wpadajmy w panikę, a raczej zgłaszajmy się do lekarza, by nie było za późno. Czasem wystarczy zrobić proste badanie krwi, by móc spać spokojnie.
Wykrywaczami raka są markery nowotworowe – substancje chemiczne, których wysokie stężenie we krwi może sugerować o rozwijającym się w organizmie nowotworze. W okresie płodowym markery osiągają wysokie stężenie, ale później zanikają, a w życiu dorosłym nie występują wcale lub w bardzo niskich stężeniach. Przedostają się one do krwi i krążą po organizmie. Występują w postaci antygenów, białek, enzymów lub hormonów. Markery nowotworowe stanowią badanie pomocnicze, a odbiegające od normy wyniki markera nie muszą przesądzać o najgorszym. Często w grę wchodzi zwykłe przeziębienie, stan zapalny jakiegoś narządu, np. trzustki, wątroby czy nerek.
Zwiastuny nowotworu
- chrypka, trudności w połykaniu
- białawe zabarwienie i zgrubienie błony śluzowej
- owrzodzenia na wargach i języku
- kaszel – odksztuszanie krwi
- skłonność do siniaków
- nawracająca, uporczywa opryszczka
- biegunka, zaparcia
- brak apetytu, chudnięcie
- ucisk w jamie brzusznej
- krew w kale, krwisty śluz
- nieregularne krwawienia, upławy
- stwardnienie, guzek na piersi
- zgrubienie, powiększone jądro
Markery nowotworowe
Każdy rodzaj guza ma charakterystyczną dla siebie substancję markerową. Jeden nowotwór może wydzielać kilka markerów, które mogą być charakterystyczne dla innych nowotworów. Np. marker oznaczony symbolem CA 72-4 charakterystyczny dla nowotworu jajnika, może wskazywać, że osoba ta cierpi na raka żołądka, a CA 125 przy raku jajnika może potwierdzić także istnienie raka trzustki. Są markery, które niemal w 100 proc. wskazują na określony nowotwór. Marker PSA pozwala wykryć raka prostaty we wczesnej fazie rozwoju, a AFP charakterystyczny dla pierwotnego raka wątroby rozpoznaje go bezbłędnie. Z uwagi na to, że markery nowotworowe nie są substancjami jednorodnymi zaleca się dodatkowo wykonanie tzw. panelu markerowego, który pomoże określić rodzaj toczącego się w organizmie procesu.
Rodzaje markerów i ich normy
| MARKER | NORMA | ZA DUŻO |
|---|---|---|
| PSA – Marker gruczołu krokowego (Prostate Specific Antigen) Czyli swoisty antygen sterczowy, jest to glikoproteina, którą produkują komórki nabłonka gruczołowego prostaty. | 0,00–4,00 ng/ml | Test ten nie ma jasno określonych norm. Często przyjmuję się za górną granicę stężenie 4ng/ml, ale nawet niższe wartości rzędu 1–2 ng/ml mogą wymagać baczniejszej obserwacji u osób młodych (40 lat) oraz obciążonych dziedzicznie nowotworem stercza. |
| CEA – Antygen karcinoembrionalny Białko to wykrywa nowotwory, ale również pozwala zdiagnozować stany zapalne i inne choroby. | 0,00–3,00 ng/ml | Jego poziom wzrasta dopiero wtedy, gdy rozwija się nowotwór (choć w niektórych przypadkach także w przebiegu innych chorób). Wskazaniem do oznaczenia stężenia antygenu CEA jest podejrzenie nowotworu jelita grubego i odbytu, nowotworu piersi, żołądka, wątroby, trzustki i dróg żółciowych, a także płuc i tarczycy. |
| CA 19-9 – Antygen nowotworów przewodu pokarmowego Białka trzustki, żołądka, wątroby, pęcherzyka żółciowego i jelita grubego. | 0,00–37,00 IU/ml | Wysokie stężenie antygenu CA 19-9 nie oznacza stuprocentowej obecności nowotworu. Marker obecny może być również w nasieniu lub śluzie szyjki macicy, w związku z tym jego niewielkie stężenie wykrywane jest nawet u ludzi zdrowych. Dopiero podwyższony poziom antygenu może sugerować rozwój nowotworu. |
| CA –15-3 Są to białka, które mogą być wydzielane przez komórki nowotworowe sutka, jajnika lub płuc. Badanie ma na celu bardziej kontrolowanie postępów leczenia niż wykrycie choroby. | 0,00–31,30 IU/ml | Wzrost poziomu markera CA 15 3 obserwuje się u kobiet, które chorują na raka piersi, raka szyjki macicy, raka jajnika, niedrobnokomórkowego raka płuc. |
| CA-125 (carcinoma antigen 125) To glikoproteina, która często występuje na powierzchni nowotworowo zmienionych komórek jajników, ale również w niektórych tkankach prawidłowych – głównie narządu rodnego. | 0,00–35,00 IU/ml | Wzrost tego markera może wystąpić także w przebiegu endometriozy, w trakcie miesiączki lub w ciąży. |