Piękne włosy to powód do dumy dla wielu osób. Jednak pod gęstą osłoną starannie przystrzyżonych czy ułożonych włosów, na skórze głowy, mogą zachodzić zmiany, z których w początkowej fazie najczęściej nie zdajemy sobie sprawy. Łupież to problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny.
Powstaje on w wyniku zmian wywołanych łojotokowym zapaleniem skóry. Zazwyczaj po raz pierwszy pojawia się u młodzieży w okresie dojrzewania na owłosionej skórze głowy, może także występować na twarzy, w okolicy nozdrzy i na czole.
Łojotokowe zapalenie skóry rozpoczyna się od łupieżu suchego, wówczas możemy zauważyć zwiększone przetłuszczanie się włosów, ale zmiany te nie są jeszcze tak wyraźne, występuje natomiast drobne otrębiaste złuszczanie się naskórka. Zmiany te mogą skupiać się w kilku ogniskach lub pojawiać się na całej powierzchni głowy.
Najbardziej widocznym objawem łupieżu są właśnie te drobne, białe płatki, jakie znajdujemy na ubraniu. Mniejsze, drobne płatki mogą powstawać po prostu w wyniku fizjologicznego złuszczania się naskórka i nie mieć nic wspólnego z łupieżem.
Stres – jedna z przyczyn
Wielkość sypiących się z głowy płatków, jakie możemy zauważyć na głowie i ubraniu, zależy od wydzielania gruczołów łojowych. Jest ono spowodowane wzmożoną proliferacją, czyli procesem, w trakcie którego w warstwie podstawowej naskórka szybciej dojrzewają komórki i przechodzą do warstwy rogowej. Jeżeli jest ono zwiększone, wówczas płatki łupieżu będą większe. Później możemy odczuć coraz dokuczliwszy świąd skóry, zaczerwienienie i zauważyć silny łojotok. U mężczyzn może on doprowadzić do wypadania włosów, a w konsekwencji do łysienia.
Po okresie dojrzewania zmiany łojotokowe mogą zaniknąć samoistnie, mogą się jednak utrzymać. Wówczas z problemem tym będą musiały radzić sobie także osoby dorosłe. Nasilenie występowania łupieżu jest bardzo różne, a zależy od wielu czynników. Zauważono, że zmiany na skórze głowy zmniejszają się w okresie wiosennym i w lecie, a zwiększają zimą. Tłumaczy się to zazwyczaj tym, że zimą nosimy nieprzewiewne nakrycia głowy, ale zmniejszenie się tej dolegliwości latem na pewno związane jest z faktem, że w tym okresie więcej wypoczywamy i jesteśmy bardziej aktywni. Stres, pośpiech i przemęczenie to czynniki, które wpływają na pojawienie się łojotoku.
Stwierdzono, że w przypadku łojotokowego zapalenia skóry i pojawiania się łupieżu, pewną rolę odgrywają drożdżaki lipofilne, ich namnożenie na zmienionej chorobowo skórze jest bardzo duże. Dokładnie nie wiadomo, czy przyczyną schorzenia jest to, że na skórze głowy występuje więcej drożdżaków, czy ich duża ilość związana jest z zapaleniem łojotokowym skóry. Faktem jest, że u ludzi, u których stwierdzono łupież, jest ich znacznie więcej.
Najprawdopodobniej to właśnie drożdżaki odpowiedzialne są za przenoszenie się łupieżu między innymi po wizycie u fryzjera lub po użyciu cudzego grzebienia.
Jak leczyć?
Do dermatologa najczęściej trafiają osoby, które wypróbowały środki dostępne bez recepty, a nasilenie i dokuczliwość tego stanu zmusiły ich do szukania pomocy u specjalisty. Sami z powodzeniem możemy zastosować szampony przeciwłupieżowe. Włosy należy myć często. Jeśli zachodzi taka potrzeba nawet codziennie, to im nie zaszkodzi. Preparaty, które są dostępne na rynku, takie jak Nizoral, Selsun, szampony z zawartością dziegciu lub pirytioninu cynku pomagają w leczeniu, a w stanach początkowych często prowadzą do wyleczenia. Większość szamponów leczniczych zawiera składniki przeciwgrzybicze i przeciwdrożdżakowe – wszystkie delikatne dla włosów. Naukowcy stwierdzili, że częste mycie nie wpływa na zwiększenie wydzielania łojotoku, jednak doskonale oczyszcza naskórek i zapobiega pojawianiu się drożdżaków, które działają drażniąco na skórę głowy, powodują dokuczliwy świąd i zaczerwienienie. Jeżeli stosujemy te szampony, nie tylko zwalczamy drożdżaki, ale także zmniejszamy łupież.
Jeżeli nie pomogły wcześniej stosowane środki, dermatolog musi dobrać właściwy sposób leczenia.
Jakie leki przepisze zależy od tego, co pacjent stosował do tej pory. Bardzo często pomaga zmiana preparatu, choćby szamponu o innym składzie. Przy bardzo suchym łupieżu stosuje się oliwkę salicylową lub maści z zawartością dziegciu i salicylu przygotowywane w aptece. Czasem stosuje się również środki doustne.
Zmiany spowodowane łojotokowym zapaleniem skóry mogą prowadzić do wzmożonego wypadania włosów. Początkowo występuje przerzedzenie włosów, stają się one cieńsze, meszkowe, krótsze, łamią się. Po kilku latach włosy nie odrastają.
Fizjologicznie włosy także wypadają, dziennie 50–100, a nawet 300. Włos żyje zazwyczaj 3–5 lat, po tym czasie wypada, jednak wówczas jego miejsce zajmuje nowy, tworzący się na dnie mieszków włosowych. Na skórze głowy ze zmianami chorobowymi nowe włosy odrastają dużo wolniej i są one coraz słabsze. Na wypadanie włosów mają wpływ także czynniki genetyczne i niektóre choroby, ale stwierdzono, że łojotok znacznie przyspiesza łysienie. U kobiet jest wiele innych przyczyn łysienia, może także wystąpić charakterystyczne dla mężczyzn łysienie androgenne, ale włosy wypadają także w przebiegu nadczynności tarczycy i innych zaburzeń hormonalnych oraz jeżeli występują dolegliwości ze strony nadnerczy.
Leki, które stosuje się, aby zapobiec wypadaniu włosów, to między innymi Minoksidil, stosowany miejscowo Piloxidil czy Finasteryd. Środki te należy stosować przez dłuższy czas. Odpowiednia dieta również poprawia stan włosów. Powinna ona być bogata w witaminy B, E i H oraz w makro- i mikroelementy, takie jak żelazo, miedź, magnez i cynk.
A. Grzelczak
Konsultacja lek. med. Andrzej Grabias specjalista dermatolog