Liszaj płaski – rodzaje, rozpoznanie, leczenie

Na zmienionym chorobowo miejscu powstają wielkości 1–3 mm, czerwone, czasami czerwono-granatowe wykwity o płaskiej błyszczącej powierzchni, które nierzadko wywołują nasilone swędzenie.

Zmiany mogą występować na całej skórze, jednakże najbardziej podatne miejsca to nadgarstki, dłonie, przedramiona, pępek, okolica krzyżowo-lędźwiowa i okolice narządów rozrodczych. U wielu chorych zmiany pojawiają się także w obrębie jamy ustnej, na skórze głowy i na paznokciach.

Zmiany są długotrwałe – trwają kilka, nawet kilkanaście lat. Jednakże nie pozostawiają blizn. Choroba ma charakter przewlekły, z okresami remisji i zaostrzeń.

Przyczyna liszaja płaskiego jest ciągle nieznana. Uważa się, że w jego rozwoju mogą odgrywać rolę procesy autoimmunologiczne albo przyjmowanie niektórych leków. Lekarze sugerują także, że silnym czynnikiem wywołującym to schorzenie może być stres.

Choroba często występuje wraz ze stanem zapalnym lub marskością wątroby. Czasami towarzyszy cukrzycy. Jak do tej pory medycyna potrafi leczyć jedynie objawy tej dolegliwości, a nie jej przyczyny.

Zwykle tak się zaczyna

Wykwity mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. Zazwyczaj pierwszy wysiew niewielkich wielobocznych grudek pojawia się symetrycznie, w zgięciach nadgarstkowych i łokciowych rąk, na nogach, tułowiu, w fałdach skóry. Na skórze owłosionej zmiany lokują się wokół mieszków włosowych, czego skutkiem może być łysienie rzekomoplackowate.

W liszaju płaskim jamy ustnej wykwitem podstawowym są mlecznobiałe, szybko zlewające się z sobą grudki – najczęściej na błonie śluzowej policzków, niekiedy dochodząc do kątów ust i warg. Rzadziej występuje na wargach i dziąsłach, w dnie jamy ustnej i na podniebieniu miękkim.

Liszaj płaski na paznokciach objawia się płytkimi, płaskimi ubytkami w części dalszej płytki, stopniowym wykruszaniem się paznokcia od wolnego brzegu w kierunku korzenia. W zmianach zaawansowanych może dochodzić do zaniku płytki. Czasami zmiany na paznokciach występują w postaci podłużnych żółtawych bruzd.

Rozpoznanie i leczenie

Podstawą rozpoznania jest obraz kliniczny: charakterystyczne grudki, typowe umiejscowienie, zajęcie błon śluzowych i swędzenie. Potwierdza go badanie histopatologiczne.

Leczenie polega na podawaniu leków przeciwhistaminowych w celu zmniejszenia świądu. Nasilone zmiany mogą być wskazaniem do stosowania terapii sterydami i cytostatykami. Czasami dobre efekty daje podawanie sulfonów i niektórych antybiotyków. Zdarza się, że lekarze próbują stosować pochodne kwasu witaminy A i cymetydynę.

Z leków zewnętrznych stosuje się głównie maści sterydowe. Zaleca się również szczególną dbałość o skórę, np. używanie rękawiczek, by nie dopuścić do kontaktu chorej skóry z chemikaliami, a także dbanie o stałe nawilżanie i natłuszczanie skóry maściami obojętnymi i kremami. Wysuszona, spękana skóra ułatwia bowiem wnikanie alergenów, a i staje się bardziej wrażliwa na czynniki drażniące.

Do innych metod wymienianych w leczeniu liszaja należy też fototerapia. Zalecane jest stosowanie na chorą skórę łagodnych płukanek osłaniających i powlekających, np. z siemienia lnianego czy malwy.

I bardzo ważna uwaga: wszystkie metody leczenia muszą być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarską.

Aleksandra Orłowska

Niektóre rodzaje liszaja płaskiego:

• liszaj płaski brodawkujący, jest to postać przerosła, najczęściej występuje na skórze kończyn dolnych,
• liszaj płaski zanikowy, w tej postaci zmiany ustępują, pozostawiając jednak ślady,
• liszaj płaski barwnikowy, którego wykwity mają ciemne lub bardzo ciemne zabarwienie,
• liszaj płaski mieszkowy, w którym zmiany umiejscawiają się w okolicy mieszków, przywłosowych, zajmują też skórę owłosioną,
• liszaj płaski pęcherzowy, gdzie obok (lub wśród) typowych grudek pojawiają się zmiany pęcherzowe, występują również zmiany zanikowe skóry, błon śluzowych i płytek paznokciowych,
• nietypowa odmiana stanowiąca przejście między liszajem płaskim i rumieniowatym.

Powikłaniem liszaja płaskiego może być erytrodermia – uogólniony odczyn zapalny skóry.

U osób cierpiących na cukrzycę liszaj płaski pojawia się częściej.

W przebiegu choroby niekiedy dochodzi do powstawania rozległych, złuszczających się zmian. Takie zmiany noszą nazwę liszaja płaskiego przerosłego.

Związek z występowaniem liszaja wykryto u palaczy i u osób gustujących w ostro przyprawionych potrawach.