Kawa pochodzi z terenów i okolic obecnej Etiopii. Odkryli ją mnisi, którzy początkowo spożywali wywar z owoców kawy, pomagający spędzać długie godziny na modlitwach. Jej owoce żuli też czarni wojownicy w bitwach międzyplemiennych. To – uważano – miało wzmagać ich siły. Takie myślenie oparte było na obserwacji kóz, które skubiąc krzewy kawy brykały bardziej niż normalnie.
Tradycje kawowe w Polsce nie są stare. Kawę sprowadzono do nas w XVII wieku. Nazywano ją wtedy KOFFE lub KAFFA. W kalendarzu lekarza Tomasza Ornińskiego z owych czasów, kawę nazywano „bobem arabskim”. Już wtedy, a było to za panowania Sasów, otwarto w Warszawie pierwszy Kafehaus – kawiarnię na placu nieopodal Pałacu Saskiego, której bywalcami byli królewscy dworzanie.
Kofeina
Kofeina zawarta w kawie – jak wiadomo – powoduje pobudzenie, jednak jej nadmiar wywołuje nerwowość, rozdrażnienie, kłopoty z zaśnięciem, a nawet sensacje żołądkowe. Spożywana umiarkowanie, w ilości nie przekraczającej 500 mg dziennie, jest nieszkodliwa i nietoksyczna. Należy pamiętać, że kofeina znajduje się w wielu innych produktach poza kawą, np. w herbacie (zarówno czarnej, jak i zielonej), coca-coli, cukierkach czekoladowych, a nawet w lekarstwach.
Kto powinien jej unikać?
Naukowcy od dłuższego czasu starają się wyjaśnić, jaki wpływ ma kawa na zdrowie. Wyniki ich badań są jednak sprzeczne, gdyż współdecyduje o tym zbyt wiele czynników, takich jak: wiek, płeć, waga ciała, palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, poziom cholesterolu, stres, rodzaj wykonywanej pracy, warunki żywieniowe i ogólna kondycja fizyczna.
Kawa może chwilowo podnosić ciśnienie krwi i zwiększać tętno, jednak tolerowana ilość kofeiny dla każdego człowieka jest inna. U osób wrażliwych może spowodować nerwowość, dlatego właśnie picie jej w nadmiernej ilości jest niewskazane.
Kawa przyczynia się również do wzrostu ryzyka zachorowania na osteoporozę, gdyż wydzielana wraz z moczem kofeina wypłukuje wapń (aby temu zapobiec należy wypijać kilka łyków mleka dziennie lub do diety włączyć twarożek).
Dobroczynny wpływ na organizm
Najnowsze badania naukowe głoszą, że kawa ma pożyteczny wpływ na nasze zdrowie. Nie ma np. naukowych dowodów na to, że kawa i inne napoje zawierające kofeinę mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na nowotwory; wręcz przeciwnie, pojawiły się nawet opracowania mówiące, że kawa chroni przed nimi. Np. palacze tytoniu, spożywający filiżankę kawy dziennie zdecydowanie rzadziej chorują na nowotwór pęcherza niż ci, którzy jej w ogóle nie piją. Ma ona bowiem właściwości moczopędne i wypłukuje z pęcherza szkodliwe substancje zawarte w tytoniu.
W filiżance kawy znajduje się 80–120 mg kofeiny. Dopóki lekarz nie zabroni picia kawy można się nią bezpiecznie delektować. Pita w rozsądnych ilościach dotlenia mózg, przez co ułatwia koncentrację. Dobrze wpływa na astmatyków, działając podobnie jak teofilina, lek stosowany w atakach duszności.
Nie powinno się jednak pić kawy po turecku (czyli zalewanej wrzątkiem), ponieważ zwiększa poziom cholesterolu we krwi. Najzdrowsza jest kawa z ekspresu posiadającego filtr.
Małgorzata Szymańska
* * *
Zawartość kofeiny w napojach spożywczych:
- szklanka czarnej kawy – 80–120 mg
- filiżanka kawy rozpuszczalnej – 95 mg
- filiżanka espresso – 57 mg
- szklanka czarnej herbaty – 65 mg
- szklanka zielonej herbaty – 31 mg
- szklanka popularnej herbaty w woreczku – 46 mg
- filiżanka kawy mrożonej – 50–70 mg
- puszka coca-coli – 45 mg
Jak dojrzewa kawa?
Ziarenka kawy to pestki słodkich, czerwonych owoców, podobnych do wiśni. Dojrzewają dziewięć miesięcy. Każdy owoc zawiera po dwie pestki okryte tzw. pergaminem, czyli twardą łuską, pod którą znajduje się jeszcze wewnętrzna osłonka pestek, zwana srebrną skórką. Ziarna kawy mają kolor zielony; dopiero pod wpływem ich palenia zmieniają barwę na brązową, a czasem wręcz czernieją.