Jest jedną z najstarszych roślin warzywnych znanych człowiekowi. Wyglądem przypomina oset, ma lekko gorzkawy smak. Ta goryczka jest jego największą zaletą, świadczy bowiem o istnieniu w jego liściach i zielu cennego związku leczniczego zwanego cynaryną. Kiedyś uchodził za rarytas dostępny tylko w wyższych sferach. Przypisywano mu też właściwości afrodyzjaku.
Karczoch pochodzi z Etiopii, skąd został przeniesiony do starożytnego Egiptu, Rzymu i Grecji, gdzie uchodził za luksusowe warzywo. Spożywany był w bogatych domach, w różnych postaciach – na surowo lub ugotowany. O karczochu pisał w II w. n.e. Klaudiusz Galen, rzymski lekarz, twórca nowych wówczas postaci leków. W starożytności karczoch uprawiany był głównie w Afryce Północnej i w Hiszpanii. Później uprawiano go już we wszystkich krajach basenu Morza Śródziemnego.
Okazały kwiat
Rośnie wysoko, na ok. 1,5–2 metrów i ma piękny purpurowoczerwony kolor, ale niekiedy bywa również niebieski. Jego średnica osiąga 15 cm. W Polsce niestety nie zakwita, ponieważ nie wytrzymuje mrozów. Uprawa jego jest możliwa, ale jesienią należy go wykopać, przechować w doniczce i wiosną znów wsadzić do ziemi.
Jego kwiatostan bogaty jest w pektyny, śluz, żelazo, witaminę C, niektóre witaminy z grupy B, enzymy i inne pożyteczne składniki.
Piękne i okazałe warzywo
Jest rośliną smaczną i zdrową, o dużej zawartości błonnika, soli mineralnych i całkowicie pozbawioną tłuszczu. Jego pączki są kolczaste, dlatego należy go dobrze oczyścić z włókien i małych kolców. Po opłukaniu należy skropić go sokiem z cytryny, aby warzywo nie sczerniało. Następnie gotować przez pół godziny, po czym polać sosem lub masłem zmieszanym z bułką tartą. Świetnie się nadaje do marynaty lub do duszenia. Może być podawany jako smaczna i dietetyczna jarzynka.
Chroni wątrobę
Lecznicze właściwości karczocha odkrył w XIV wieku znany niemiecki zielarz Hieronim Bock, stwierdzając, że roślina ta wzmaga wydzielanie żółci. Jednak zielarze nie interesowali się bliżej karczochami. Dopiero w latach 20. uczeni doszli do wniosku, że zawarte w nim polifenole korzystnie wpływają na przemianę tłuszczów i cholesterolu. Obniżają ich poziom we krwi. Dlatego pozyskiwana z tej rośliny substancja czynna – cynaryna wchodzi w skład leków mających na celu ochronę wątroby i dróg żółciowych. Cynaryna stymuluje usuwanie z tkanki wątroby produktów jej pracy.
Pomaga trawić
Wyciąg z karczocha chroni komórki wątroby przed działaniem toksyn, sprzyja usuwaniu z organizmu złogów, soli metali ciężkich i innych niepożądanych substancji. Oprócz cynaryny wyciąg zawiera także flawonoidy, garbniki, inulinę, enzymy, witaminy (prowitaminę A, niacynę, witaminę C) oraz minerały – wapń, potas, magnez, fosfor i żelazo.
Zalecany jest również w profilaktyce i leczeniu chorób układu pokarmowego. Zdecydowanie pobudza pracę jelit i zapobiega zaparciom. Wspomaga również walkę z nadwagą oraz jest bardzo skuteczny jako środek zdrowotny i profilaktyczny w cukrzycy, podagrze i cellulicie.
Uwaga! Karczochów nie powinny jeść osoby cierpiące na moczanową kamicę nerkową i te osoby, które po prostu są na karczochy uczulone. W początkowym stadium leczenia wyciągiem z karczocha może pobolewać brzuch i mogą wystąpić skurcze wątroby, ale z chwilą wydalenia toksycznych odpadów te nieprzyjemne symptomy mijają.
Małgorzata Szymańska