Kamica żółciowa: od piasku do kolki wątrobowej

Złogi przybierają kształty kamieni różnej wielkości – od 1 milimetra do kilku centymetrów – przypominające drobiny piasku lub dużą śliwkę. Występują pojedynczo lub w większych ilościach.

Jak powstają kamienie

Kamienie to złogi cholesterolu, wapnia lub bilirubiny (barwników). Najczęściej są mikrokryształkami cholesterolu. Jedynie 10 proc. kamieni powstaje z barwnika żółciowego, bilirubiny i soli wapnia. Kamienie cholesterolowe lub barwnikowe spotyka się zazwyczaj u osób otyłych, u kobiet w ciąży lub po porodzie. Kamienie wapniowe i wapniowo-cholesterolowe są pochodzenia zapalnego. Składniki mineralne żółci wykrystalizowują się dokoła elementów organicznych pod wpływem bakterii, które – dostawszy się do pęcherzyka żółciowego – powodują jego stan zapalny. Tworzące się kamienie nie wywołują żadnych dolegliwości. Odkrywa się je zazwyczaj przy okazji USG jamy brzusznej.

Przyczyny kamicy:

• nadmierne wysycenie żółci cholesterolem
• obniżenie zawartości fosfolipidów lub kwasów żółciowych w żółci
• zakażenie dróg żółciowych
• zastój żółci
• choroby układu krwiotwórczego

Czynniki sprzyjające rozwojowi kamicy:

• średni i starszy wiek
• płeć żeńska
• zaburzenia metaboliczne – otyłość, hipercholesterolemia, cukrzyca
• czynniki hormonalne – na przykład leki antykoncepcyjne, liczne przebyte ciąże
• przewlekle choroby układu pokarmowego, na przykład jelita cienkiego i grubego

Objawy kamicy:

Pierwsze objawy kamicy pojawiają się z chwilą przesuwania się kamieni z pęcherzyka do przewodu żółciowego. Ich obecność w drogach żółciowych drażni pęcherzyk i wywołuje odczyn zapalny w jego ścianach. Gwałtowny napad bólu towarzyszący kamicy spowodowany jest niedrożnością dróg żółciowych, kiedy to kamienie w wyniku ruchów perystaltycznych pęcherzyka dostają się do dróg wyprowadzających żółć z pęcherzyka i w nich utkną.

Do typowych symptomów kamicy należą:

• kolka żółciowa, czyli okresowe bóle w prawej górnej części brzucha
• nudności i wymioty
• nietolerancja tłustych pokarmów
• niestrawność i wzdęcia brzucha
• żółtaczka

Objawy te nie muszą występować łącznie. Pojawiają się jako efekt zaburzeń w transporcie żółci niezbędnej do trawienia wskutek zaczopowania przewodu żółciowego wspólnego i pęcherzykowego.

Do ataku kolki żółciowej (wątrobowej) dochodzi wówczas, gdy kamień przedostanie się do przewodu pęcherzykowego lub żółciowego wspólnego. Atak może trwać nawet kilka godzin. Napad kolki charakteryzuje się gwałtownym bólem w dołku podsercowym i w prawym podżebrzu, promieniującym do prawej łopatki. Często towarzyszą mu wymioty, nudności, zatrzymanie gazów i stolców. Niekiedy może on być znakiem stanów skurczowych dróg żółciowych bez obecności kamienia.

Powikłania kamicy

Do najczęstszych powikłań należy ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, które z kolei grozi rozlanym zapaleniem otrzewnej w następstwie przebicia pęcherzyka i przedostania się jego zakażonej zawartości do jamy otrzewnej. Zapalenie pęcherzyka może też doprowadzić do zapalenia trzustki.

Leczenie

Kamicę żółciową leczy się chirurgiczne, wycinając pęcherzyk żółciowy wraz z kamieniami. Usuwa się je także z dróg żółciowych. Zamiast tradycyjnych zabiegów operacyjnych coraz częściej wykonuje się cholecystektomię laparoskopową, która pozwala choremu na szybki powrót do domu.

Stosuje się również metodę kruszenia kamieni ultradźwiękami lub rozpuszczania ich solami kwasów żółciowych, co czasem trwa niestety wiele tygodni. Kamienie szybciej się rozpuszczają, kiedy roztwór odpowiednich substancji podaje się poprzez cewnik wprowadzony bezpośrednio do pęcherzyka.

Zalecenia dietetyczne przy kamicy:

• wykluczenie z jadłospisu takich pokarmów, jak smalec, słonina, tłuste wędliny i mięsa, a także tłuste mleko i sery
• rezygnacja z potraw smażonych na tłuszczu
• włączenie do diety oliwy z oliwek, olejów roślinnych i masła (jadanych na surowo)
• unikanie „bomb” cholesterolowych w postaci żółtek jaj kurzych i podrobów
• walka z nadwagą i otyłością – już około 5-kilogramowa nadwaga podwaja ryzyko choroby.