Iwonicz-Zdrój

W początkowym okresie prowadzono działalność uzdrowiskową tylko w sezonie letnim, a pierwszym stałym lekarzem był brat znanego poety, dr Józef Pol. Pośredni wpływ na rozwój miejscowości miało odkrycie, a następnie eksploatacja złóż ropy naftowej w okolicznej Bóbrce. W drugiej połowie XIX w. wzniesiono secesyjny Pałac Zimowy, będący siedzibą rodową. Powstawały nowe obiekty uzdrowiskowe, rozpoczęto butelkowanie i sprzedaż iwonickich wód mineralnych.

W okresie międzywojennym nastąpił dalszy rozwój uzdrowiska. Wzniesiono wiele nowych willi i pensjonatów. Największą inwestycją okresu międzywojennego była budowa szpitala uzdrowiskowego Excelsior (1931 r.), własność Związku Kas Chorych. W latach poprzedzających wybuch II wojny światowej frekwencja kuracjuszy przekraczała 19 tys. osób rocznie.

Po 1945 r. nastąpiła nacjonalizacja Zakładu Kąpielowego. W 1955 r. wyodrębniono Iwonicz-Zdrój ze wsi Iwonicz, a w 1973 r. miejscowość otrzymała prawa miejskie. Okres powojenny to dynamiczny rozwój całego uzdrowiska – powstały liczne sanatoria, zwiększono w znacznym stopniu ofertę leczniczą, rozbudowano infrastrukturę sportowo-rekreacyjną (basen, skocznia narciarska, korty, ścieżki spacerowe, itp.).

Dzisiejsze centrum uzdrowiska stanowi grupa 22 zabytkowych budynków z XIX i początku XX w. rozmieszczonych wzdłuż deptaka i pl. Dietla. Interesującym przykładem wkomponowania budowli murowanych w drewno jest Stary Pałac zbudowany w 1837 r. (obecnie siedziba zarządu uzdrowiska). Dyżurny motyw wielu pocztówek i rysunków to willa Bazar (1876–1880), drewniany budynek w kształcie litery H z czworoboczną wieżą zegarową. Naprzeciw niej stoi Dom Zdrojowy z 1860 r., przypominający w swej bryle XVIII-wieczny pałac – obecnie mieści się tutaj kino i restauracja Galicja – miejsce regularnych popołudniowych tańców kuracjuszy. Ciekawy przykład architektury secesyjnej stanowi budynek Starych Łazienek Mineralnych (rozbudowany w 1869 r. wg projektu Feliksa Księgarskiego).

Za Łazienkami znajduje się budynek dawnych Kąpieli Borowinowych (1837 r.), po przebudowie (1922 r.), a dalej Pijalnia Wód Mineralnych z krytym deptakiem, w której możemy spróbować najbardziej znanych wód: Elin 7, Iwonicz II, Zofia 6, Karol 2, Klimkówka 27 i Iza 19. Kuracja pitna z zastosowaniem tychże wód zalecana jest między innymi w leczeniu choroby wrzodowej żołądka. Dziś wszystkie wody lecznicze Iwonicza eksploatowane są wyłącznie z ujęć wierconych, mimo że wcześniej funkcjonowały w postaci samoistnych wypływów. W latach 60. XX w. wcześniej ujęte źródła: Karol, Amelia i Józef uległy demineralizacji, a następnie zanikły. O historycznym istnieniu tych źródeł przypomina antyczny pawilon (1837 r.) o kształcie gloriety. W górnej części doliny znajduje się drewniane sanatorium Biały Orzeł w klasycznym stylu szwajcarskim. Na zachód od centrum uzdrowiska, idąc malowniczą al. Wincentego Pola, dotrzemy do słynnego źródełka Bełkotka. To pomnik przyrody i historii uzdrowiska. Jedyne na Podkarpaciu takie źródło – z którego ulatnia się gaz ziemny, powodując charakterystyczny bełkot wody – często opisywane przez lekarzy i sławione przez poetów, m.in. przez Wincentego Pola.

Warto też w Iwoniczu-Zdroju zajrzeć do Warzelni Soli (przy ul. Kopalnianej), by zaopatrzyć się w dobroczynne jodowo-bromowe sole, warzone w Iwoniczu już od 1867 r.

Część ze starszych zabytków miejscowości znajduje się w Iwoniczu, ok. 2 km na północ od centrum dzielnicy sanatoryjnej.

Profil leczniczy uzdrowiska:

• Choroby ortopedyczno-urazowe

• Choroby neurologiczne

• Choroby reumatologiczne

• Choroby układu trawienia

• Choroby górnych dróg oddechowych

• Choroby kobiece

• Otyłość i osteoporoza

Zabiegi sanatoryjne:

• HYDROTERAPEUTYCZNE (kąpiel mineralna, kwasowęglowa, zmiennocieplna, wirowa, 4-komorowa, perełkowa)

• BOROWINOWE (maseczka borowinowa, plastry, okłady, fasony, zawijanie częściowe i pełne)

• ELEKTROLECZNICZE (interdyn, intervac, diadynamik, galwanizacja, jonoforeza, terapuls, stymulacja i sanotherm)

• ŚWIATŁOLECZNICZE (bioptron, solux, lampa kwarcowa, Bio-V i laser)

• MAGNETOTERAPIA (magnetotron)

• FONOTERAPIA (ultradźwięki)

• INHALACJE i KRIOTERAPIA

• KINEZYTERAPIA (gimnastyka indywidualna, zbiorowa, w basenie)

• MECHANOTERAPIA (masaż suchy klasyczny i segmentarny, terapia manualna, aquavibron)

Opis najbardziej interesujących zabiegów:

Kąpiele mineralne są zabiegami balneologicznymi, stosowanymi w oparciu o naturalne wody lecznicze. Mają działanie bodźcowe na organizm człowieka. Kąpiele mineralne w wodzie Elin 7 powodują odkładanie się w warstwach skóry jonów mających działanie wspomagające procesy biochemiczne na poziomie tkankowym. Kąpiele działają rozluźniająco na mięśnie szkieletowe, przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Stosowane są w schorzeniach narządu ruchu, neurologicznych i osteoporozie. W schorzeniach dermatologicznych stosuje się kąpiele mineralne o zwiększonej wartości składników (solanki 1,5–6 proc.).

W kąpielach zmiennocieplnych wykorzystuje się działanie termiczne i mechaniczne wody na kończyny górne i dolne, o zmieniającej się cyklicznie temperaturze w granicach 17–46°C. Działają hartująco, pobudzają krążenie, uspokajają. Interesującą propozycją uzdrowiska jest kąpiel algowo-solankowa. Ten zabieg z pogranicza kosmetyczno-leczniczego polega na połączeniu typowej kąpieli z zawartością solanki (soli iwonickiej) z algami morskimi. Zabieg poprawia mikrokrążenie organizmu, naturalnie powoduje odnowę skóry i relaksację. Poza działaniem typowo kosmetycznym zabieg jest stosowany przy chorobach stawów, ścięgien, mięśni i nerwobólach.

Naturalne zasoby lecznicze

Wody lecznicze mają zróżnicowany skład mineralny z przewagą chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowych, borowych i jodkowych. Z wód jodowobromowych tradycyjną metodą wytwarza się warzelnianą sól iwonicką – naturalny produkt leczniczy.

Mirek Osip-Pokrywka