Hipokaliemia (niedobór potasu)

Potas w organizmie jest odpowiedzialny za poprawne funkcjonowanie układu mięśniowego i nerwowego. Odpowiada również za pracę niektórych enzymów oraz normuje gospodarkę wodną.

Hipokaliemia to stan chorobowy, w którym stężenie jonów potasu w surowicy krwi znajduje się na poziomie niższym niż przewiduje norma laboratoryjna (3,5–5,0 mmol/l dla osoby dorosłej). Z umiarkowaną hipokaliemią mamy do czynienia wówczas, gdy stężenie potasu mieści się w granicach 2,5–3,0 mmol/l, a z ciężką hipokaliemią – gdy jest poniżej 2,5 mmol/l. Może to dotyczyć osób w każdym wieku, niezależnie od płci.

Przyczyny

Hipokaliemia może być spowodowana wieloma czynnikami. Najczęściej są to:

• zażywanie leków zwiększających wydalanie potasu wraz z moczem (np. leków diuretycznych),
• odwodnienie organizmu spowodowane wymiotami, biegunkami, śluzotokiem lub przyjmowaniem niedostatecznej ilości płynów,
• zaburzenia hormonalne (np. hiperaldosteronizm – zwiększone wytwarzanie aldosteronu),
• choroba poparzeniowa (w wyniku intensywnej utraty osocza przez poparzoną partię ciała),
• transmineralizacja (przemieszczenie potasu z przestrzeni pozakomórkowej do wnętrza komórek), na przykład w przypadku zasadowicy, napadowego porażenia hipokaliemicznego lub podczas intensywnego leczenia insuliną.

Objawy

Łagodna forma hipokaliemii jest dość trudna do wykrycia, gdyż objawia się osłabieniem lub przemęczeniem. Niekiedy dochodzą do tego również skurcze mięśni. Dopiero kiedy hipokaliemia przybiera na sile, chory zaczyna odczuwać inne dolegliwości – zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków. Stan ten jest naprawdę niebezpieczny – może prowadzić do nagłego zgonu. Hipokaliemia może się również przyczyniać do powstawania adynamii mięśniowej, objawiającej się silnymi skurczami mięśni (najczęściej łydek), zaparciami, brzuchem krzywiczym, czyli tzw. żabim brzuchem (jest to spłaszczenie brzucha wywołane osłabieniem mięśni), a nawet porażeniem mięśni.

Do innych objawów hipokaliemii zalicza się nefropatię hipokaliemiczną (intensywne wydalanie moczu), zasadowicę nieoddechową (zakłócenie równowagi kwasowo-zasadowej) oraz osłabienie ścięgien. U znacznej większości chorych obserwuje się też zmiany w zapisie EKG.

Leczenie

Szybka i odpowiednia diagnoza oraz prawidłowe leczenie są niezwykle istotne – pozwalają chronić mięsień sercowy. Choremu podaje się leki zawierające jony potasu – albo doustnie (w łagodnych stanach tego schorzenia), albo dożylnie (w stanach cięższych). Jednak najważniejszym elementem terapii jest wyeliminowanie przyczyn występowania hipokaliemii. W związku z tym niezwykle pomocna może się okazać odpowiednia dieta bogata w potas.

Dieta bogata w potas

Aby uzupełnić niewielki niedobór potasu w organizmie, wystarczy wzbogacić dietę w produkty go zawierające, takie jak:

• kasza gryczana lub jęczmienna, płatki kukurydziane, owsiane i pszenne, chleb żytni lub pumpernikiel, pieczywo chrupkie czy suche nasiona roślin strączkowych;
• warzywa i owoce: surowe buraki, brukiew, cukinia, ziemniaki, koperek zielony, pomidory (także keczup i koncentrat pomidorowy), szpinak, bób, botwinka (boćwina), czosnek, chrzan, groszek zielony, kalarepa, pietruszka, grzyby, banany, brzoskwinie, czerwona i czarna porzeczka, winogrona, morele, ananasy, suszone owoce, soki owocowe;
• mięso i jego przetwory;
• ryby;
• wyroby cukiernicze: makowiec, chałwa, kakao, czekolada, rodzynki i orzechy.