Grecka żywica zaskakuje naukowców swoim potencjałem

Znana od starożytności…

Mastika, czyli żywica drzewa mastyksowego, znana była już w czasach Homera. Substancja, którą żuli bohaterowie Iliady pod murami Troi, to najpewniej właśnie jej aromatyczne, żywiczne grudki. Od czasów starożytnych jest bowiem szeroko stosowana w medycynie tradycyjnej jako środek przeciwzapalny w leczeniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych i gojeniu ran. Znaleziska archeologiczne i źródła historyczne pozwalają datować początki zastosowań leczniczych, kosmetycznych i kulinarnych gumy mastyksowej w basenie Morza Śródziemnego już na VII w. p.n.e. Grecki botanik Dioscorides żyjący w I wieku n.e. pisał o właściwościach leczniczych tej substancji w swoim klasycznym dziele De Materia Medica – najważniejszej księdze o ziołach w czasach starożytnych.

…i doceniana w czasach nowożytnych

Obecnie mastika chroniona jest prawem przez Unię Europejską jako produkt wyłącznie grecki. W dobie nowożytnej żywica drzewa mastyksowego została oficjalnie uznana przez Europejską Agencję Leków (EMA) za tradycyjny ziołowy produkt leczniczy stosowany w zaburzeniach dyspeptycznych, a także do objawowego leczenia stanów zapalnych skóry i jako pomoc w gojeniu się ran. Guma mastyksowa była przedmiotem licznych badań naukowych, które potwierdziły wiele korzystnych działań biologicznych tego surowca – a w tym przeciwdziałanie niestrawności, chorobie wrzodowej (działanie przeciw Helicobacter pylori), działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwutleniające i hipolipidemiczne (zmniejszające poziom cholesterolu i trójglicerydów).

Nie daj się wrzodom trawiennym

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to nic innego jak obecność ubytków trawiennych w błonie śluzowej. Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet i częściej w dwunastnicy. Swego czasu chorobę tę nazywano chorobą dyrektorską, upatrując jej przyczyn w stresującym trybie życia i nieregularnym odżywianiu. Tymczasem w większości przypadków powodują ją: zakażenie Helicobacter pylori i niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Objawy choroby wrzodowej jako pierwszy opisał Hipokrates, a potem stopniowo ludzkość pogłębiała swoją wiedzę. Choć nie nazywano wówczas tej choroby tak jak dziś, starano się ją w jakiś sposób leczyć. Już wtedy też zauważono doskonały wpływ mastiki na żołądek.

Trzy dekady temu The New England Journal of Medicine, najstarsze nieprzerwanie wydawane czasopismo medyczne na świecie, ogłosiło, iż guma mastyksowa posiada zdolność do zabijania bakterii Helicobacter pylori będących przyczyną zachorowań na wrzody żołądka i dwunastnicy. To szczególnie ważne, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że H. pylori należy do drobnoustrojów, które wykształciły odporność na antybiotyki! Od tego czasu przeprowadzono wiele badań – zarówno in vitro, jak i in vivo – potwierdzających skuteczność mastiki w leczeniu i profilaktyce chorób żołądka, szczególnie tych związanych z obecnością H. pylori.

Badania in vitro przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Mediolanie jednoznacznie dowodzą, że mastika przy koncentracji 500 mikrogramów na mililitr zabija 90% kolonii bakterii. Z kolei uczeni angielscy z Barnet General Hospital i Szpitala Uniwersyteckiego w Nottingham dowiedli, że kolonie bakterii H. pylori giną już przy koncentracji 0,0075 mg na mililitr.

Naukowcy z Kliniki Gastroenterologii Szpitala Skylitsion na Chios przeprowadzili natomiast badania in vivo, w których podzielili 52 pacjentów na cztery mniejsze grupy. Podawano im mastikę, pantoprazol lub placebo. I tu również trwające 14 dni badania kliniczne wykazały wysoką skuteczność żywicy drzewa mastyksowego w zwalczaniu H. pylori.

Pozbądź się niestrawności

W roku 2010 w czasopiśmie Journal of Ethnopharmacology opublikowano wyniki innych przełomowych badań prowadzonych we wspomnianym szpitalu Skylitsion na Chios, w których uczestniczyło 148 pacjentów cierpiących na dyspepsję (niestrawność) czynnościową. Po trzech tygodniach leczenia u chorych przyjmujących mastikę w dawce 350 mg trzy razy na dobę zaobserwowano wyraźną poprawę czterech badanych objawów dyspepsji: uogólnionego bólu brzucha, bólu brzucha wywołanego niepokojem, tępego bólu w nadbrzuszu oraz zgagi – w porównaniu z grupą otrzymującą placebo.

Zwalczaj wolne rodniki

Jedną z przyczyn chorób cywilizacyjnych, a także procesów starzenia się i powstawania stanów zapalnych są wolne rodniki, które niszczą zdrowe komórki. W organizmie krążą one swobodnie, a po to, żeby się ich pozbyć, potrzebujemy przeciwutleniaczy, czyli antyoksydantów. Ich źródłem są warzywa, owoce, zioła. Od kiedy naukowcy poznali tę prawdę, trwają poszukiwania coraz lepszych przeciwutleniaczy. Również mastika cieszy się ich zainteresowaniem.

Prace badawcze przeprowadzone w latach 70. ubiegłego stulecia dwukrotnie dowiodły właściwości antyoksydacyjnych gumy mastyksowej. W ich toku badano skuteczność różnych metod przygotowywania mastiki jako suplementu o właściwościach przeciwutleniających. Wykazano, że mastika w kapsułkach jest skuteczniejszym antyoksydantem niż podawana w innych formach.

Naturalną konsekwencją badań nad przeciwutleniającymi właściwościami mastiki były prace nad przeciwzapalną skutecznością Pistacia lentiscus. Z wieloletniej obserwacji wynika, że żywica drzewa mastyksowego szczególnie dobrze pomaga w leczeniu choroby Leśniewskiego-Crohna, która jest niczym innym jak przewlekłym, nieswoistym zapaleniem jelit. Postanowiono zatem zbadać klinicznie skuteczność oddziaływania mastiki i wytwarzanie cytokin krążących komórek jednojądrzastych u pacjentów z tą właśnie chorobą. Pierwsze badanie wykazało, że podawanie doustne kapsułek z mastiką (370 mg 6 razy dziennie przez 4 tygodnie) znacząco redukuje aktywność i obniża poziom plazmy interleukin-6 i C-reaktywnych protein u pacjentów z łagodną do średniej postacią choroby Leśniewskiego-Crohna. Drugie zaś badanie dowiodło to, że mastika może odgrywać pozytywną rolę w regulowaniu funkcji odpornościowych w przypadku tej choroby poprzez immunomodulujące oddziaływanie na jednojądrzaste komórki krwi obwodowej.

Przeciwdziałaj miażdżycy

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zachorowalności i umieralności na świecie. Miażdżyca, podstawowy proces patologiczny prowadzący do choroby wieńcowej, choroby naczyń mózgowych oraz choroby obwodowych naczyń tętniczych, rozpoczyna się na wczesnym etapie życia i postępuje pod wpływem niektórych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, takich jak palenie tytoniu, niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej skutkujący otyłością, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej czy cukrzyca.

Wiele preparatów roślinnych i leków ziołowych posiada właściwości obniżające poziom lipidów i glukozy. Należy do nich również Pistacia lentiscus. Przeprowadzone w 2015 roku badania kliniczne przez naukowców ze szpitala Chios dowodzą, że mastika doskonale radzi sobie z cholesterolem. 156 ochotników powyżej 50. roku życia z poziomem cholesterolu przekraczającym 200 mg/dl podzielono na cztery grupy: (1) grupę otrzymującą placebo (grupa kontrolna C), (2) grupę otrzymującą trzy razy dziennie jedną kapsułkę o zawartości 330 mg mastiki (grupa TM), (3) grupę otrzymującą 1 g mastiki pozbawionej polimerów (grupa PFM) i (4) grupę otrzymującą w sumie dawkę 2 g mastiki w proszku (PM). Po 8 tygodniach poziom cholesterolu spadł w grupie TM średnio o 11,5 mg/dl. Efekt ten jeszcze silniej ujawnił się wśród osób z nadwagą, osiągając 13,5 mg/dl. Okazuje się więc, że dawka mastiki wynosząca ok. 1 g dziennie skutecznie obniża poziom cholesterolu.

Zmniejsz skutki palenia

Palenie stanowi jeden z głównych czynników ryzyka związanego z dysfunkcją naczyniową. Jako że bogata w flawonoidy mastika wpływa korzystnie na wiele funkcji u pacjentów z zespołem metabolicznym i nieprawidłowym stężeniem lipidów we krwi (dyslipidemią), postanowiono sprawdzić, jaki wpływ suplementacja mastiką może mieć na funkcjonowanie śródbłonka i sztywność tętnic u zdrowych, młodych jeszcze palaczy. Badania prowadzono przez cztery tygodnie. Grupie 14 palaczy w wieku 24–29 lat podawano mastikę lub placebo (2 g dziennie). Działanie śródbłonka i sztywność tętnic mierzono przed wypaleniem papierosa i dwadzieścia minut po nim. Badania potwierdziły, że krótkoterminowa suplementacja mastiką poprawia funkcję śródbłonka i sztywność tętnic u młodych palaczy. Odkrycia te wskazują, że flawonoidy zawarte w żywicy drzewa mastyksowego mogą hamować szkodliwy wpływ palenia na śródbłonek i ściany tętnic u osób palących.