Leczenie pączkami liściowymi i kwiatowymi drzew, a także pączkami korzeni, kłączy i bulw rozmaitych roślin, nosi nazwę gemmoterapii (gemma to po łacinie drogi kamień i zarazem pączek drzewa) i przynosi znakomite efekty, dzięki wypełniającej pączki tkance wzrostowej, twórczej (tzw. tkanka merystematyczna). Napary, odwary, płukanki, okłady robi się zarówno z pączków suszonych kupowanych w sklepach zielarskich, jak i świeżych, samemu zbieranych.
Pączki liściowe brzozy białej, inaczej brodawkowatej (Betula pendula) działają moczopędnie, przeciwzapalnie, odtruwająco i oczyszczająco na drogi moczowe i zapobiegają odkładaniau się w nich osadów i kamieni; zwiększają wydzielanie żółci oraz szkodliwych produktów przemiany materii. Stosuje się je do leczenia skąpomoczu i kamicy moczowej, stanów zapalnych układu moczowego i płciowego, zapalenia piersi; obrzęków pochodzenia sercowego i krążeniowo-nerkowego oraz w schorzeniach dermatologicznych, takich jak brak połysku i wypadanie włosów, wypryski, łuszczyca, trądzik.
Pączki liściowe i kwiatowe buku (Fagus sylvatica) działają antyseptycznie, przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, przeciwbiegunkowo i przeciwbólowo, pobudzają wydzielanie soków trawiennych, odtruwają, poprawiają samopoczucie i uspokajają. Stosuje się je przy stanach zapalnych układu oddechowego, zatok, układu pokarmowego, skóry i błon śluzowych oraz narządów płciowych, a także przy łojotoku, braku połysku włosów, łuszczycy, hemoroidach , zapaleniu odbytu, oka, uszu, jamy nosowo-gardłowej, również przy nadmiernym poceniu się stóp, stłuczeniach i kontuzjach układu ruchu.
Pączki liściowe i kwiatowe czeremchy (Prenus padus) regulują gospodarkę hormonalną (mają działanie estrogenne i antyandrogenne), działają przeciwalergicznie, przeciwkaszlowo, moczopędnie, pobudzająco i wzmacniająco, przeciwdziałają bakteriom, grzybom, pierwotniakom i roztoczom, a także regulują wypróżnienia. Stosuje się je przy zapaleniu nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, stanach zapalnych narządów płciowych i zapaleniu gruczołu krokowego, schorzeniach skórnych na tle zaburzeń metabolicznych, stanach zapalnych odbytu, świądzie skóry, ugryzieniach i ukąszeniach owadów, wypadaniu włosów, osłabieniu, zaburzeniach krążenia krwi, pękaniu naczyń krwionośnych, zapaleniu zatok. Wyciągi z czeremchy działają wybielająco na skórę i przeciwobrzękowo. Usuwają cienie pod oczami, objawy zmęczenia i opuchnięcia oczu.
Pączki młodych pędów lub szczyty pędów jałowca pospolitego (Juniperus communis) pobudzają krążenie krwi, wzmacniają serce, likwidują obrzęki pochodzenia sercowego i nerkowego, obniżają podwyższone ciśnienie krwi, wzmagają wydalanie chlorku, wody i sodu. Wywierają silny wpływ przeciwtrądzikowy i regulujący zaburzenia hormonalne. Stosuje się je przy zatruciach, skąpomoczu, nadciśnieniu, obrzękach, kamicy moczowej i żółciowej, białych upławach, skąpych i bolesnych miesiączkach, reumatyzmie, artretyzmie, nerwobólach, nieżytach i zakażeniach zatok oraz układu oddechowego, zaparciach na tle atonii jelita grubego i przewlekłych chorobach skórnych. Przeciwwskazania: jałowiec to silny środek poronny! Nie powinny go zażywać kobiety ciężarne i karmiące (składniki jałowca przenikają do mleka i mogą wywołać objawy niepożądane u niemowlęcia). Nie stosuje się ich przy zapaleniu nerek i żołądka!
Pączki liściowe i kwiatowe jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior) działają odtruwająco, moczopędnie, przeciwbólowo, przeciwwysiękowo i przeciwzapalnie. Poprawiają też krążenie krwi, pomagają na reumatyzm i artretyzm. Stosuje się przy chorobach reumatycznych i artretyzmie, stanach zapalnych układu pokarmowego, moczowego i skóry, hemoroidach i zaburzeniach krążenia obwodowego.
Pączki liściowe i męskie pączki kwiatowe leszczyny pospolitej (Corylus avellana), czyli tej dostarczającej orzechy laskowe mają działanie przeciwzapalne, estrogenne, antyseptyczne, odtruwające, przeciwwysiękowe, moczopędne, lekko ściągające.
Stosuje się je przy zaburzeniach hormonalnych, zaburzeniach przemiany materii, zatruciach, nieżytach przewodu pokarmowego, przewlekłych chorobach skórnych na tle autoagresji i zaburzeń metabolicznych oraz przy zapaleniach układu moczowego, płciowego i zapaleniach gruczołu mlekowego (piersi).
Pączki liściowe i kwiatowe morwy białej (Morus alba) lub morwy czarnej (Morus nigra) mają działanie estrogenne, antyandrogenne, przeciwtrądzikowe, moczopędne, odkażające, antyseptyczne, przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne. Związki stylbenowe i fitosterolowe zawarte w morwie mają właściwości hormonalne. Pobudzają uwalnianie gonadotropin, przyśpieszają wzrost i regenerację błony śluzowej macicy i pochwy, hamują odczyny zapalne w układzie moczowo-płciowym kobiet i mężczyzn, blokują receptory w skórze i nabłonku gruczołu krokowego dla testosteronu, łagodzą objawy przekwitania, polepszają stan włosów i skóry. Stosuje się je przy nieregularnym miesiączkowaniu, stanach zapalnych układu płciowego kobiet, miażdżycy, cukrzycy, zapaleniu gruczołu krokowego, nadżerkach ginekologicznych, trądziku androgennym i sterydowym, trądziku różowatym, infekcjach układu moczowego.
Pączki liściowe i kwiatowe (męskie i żeńskie) olchy można pozyskiwać z trzech gatunków rosnących w Polsce: olchy szarej (Alnus incana), zielonej (Alnus viridis) i czarnej (Alnus glutinosa). Regulują gospodarkę hormonalną, zwalczają bakterie, wirusy i roztocza, hamują krwawienia, działają przeciwmiażdżycowo, przeciwnowotworowo i przeciwzapalnie, pomagają na obrzęki, bóle reumatyczne, hamują nadmierne krwawienia miesiączkowe, zmniejszają wydzielanie mleka, wymiatają wolne rodniki i nadtlenki. Wewnętrznie stosuje się w chorobach ginekologicznych (upławy, nadżerki, zapalenie przydatków, nieregularne, bolesne i nadmierne krwawienia miesiączkowe), w hiperandrogenizmie u kobiet, niedoborze testosteronu, miażdżycy, nowotworach, mlekotoku, reumatyzmie, nieżytach przewodu pokarmowego, biegunkach, zapaleniu nerek z krwiomoczem, chorobie wrzodowej, hemoroidach, a z dodatkiem glistnika jaskółcze ziele (w proporcji 1:1) brodawczakach jelita grubego. Zewnętrznie (płukanki, okłady, przemywanie) na trudno gojące się rany, ropnie, łojotok, wypryski różnego rodzaju, liszaje i liszajce, owrzodzenia, nadżerki ginekologiczne, stany zapalne oczu (powiek, spojówek, rogówki, białkówki, gruczołów łzowych), choroby włosów (wypadanie, rozdwajanie itp.). W każdym z tych przypadków powinno się pić także napar, by wzmocnić działanie.
Szczyty pędów pokrzywy wraz z pączkami – nierozwinięte pączki kwiatowe oraz pączki z kłączy pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) lub z pokrzywy żegawki (Urtica urens) pobudzają i aktywują hemopoezę (nasilającą procesy krwiotwórcze, czyli wzrost i rozwój krwinek oraz syntezę hemoglobiny), działają immunostymulująco, ogólnie tonizująco i odżywczo, regulują gospodarkę hormonalną, oczyszczają krew (odtruwają), mają właściwości przeciwobrzękowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, poprawiają trawienie i usprawniają wchłanianie składników pokarmowych.
Zastosowanie: apatia, anemia, blednica młodych dziewcząt, zespół zimnych dłoni i stóp, częste omdlenia, nieregularne miesiączki, skąpomocz, obrzęki, choroby reumatyczne, nieżyty układu oddechowego, rekonwalescencja, przewlekłe choroby skórne na tle metabolicznym, choroby alergiczne, zatrucia, choroby włosów na tle zaburzeń troficznych, zaburzenia krążenia, choroby nowotworowe i wirusowe wyniszczające organizm, chemioterapia, kamica moczowa, zespół zaburzonego wchłaniania.
Pączki sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris), limby (Pinus cembra) i kosodrzewiny (Pinus mugo Turra) czyszczą krew, działają wykrztuśne, odkażająco, rozkurczowo, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, żółciopędnie, przeciwbólowo i przeciwgrzybiczo. Stosuje się przy zakażeniach i nieżytach układu oddechowego, dyskinezie dróg żółciowych, kaszlu, zapaleniu zatok, chorobach skórnych wymagających pobudzenia ukrwienia skóry, powiększeniu węzłów chłonnych, chrypce, ogólnym osłabieniu, niedoborze witaminy C, trądziku sterydowym opornym na leczenie.
Pączki topoli (Populus L.) powinny być zbierane od stycznia do maja i suszone w temperaturze do 40 st. C. Można też wykorzystywać pączki świeże. Cennym surowcem są także nierozwinięte pączki kwiatowe topoli zbierane od kwietnia do maja. Ich działanie jest przeciwzapalne, oczyszczające, moczopędne, przeciwbólowe, przeciwkaszlowe, przeciwgorączkowe, napotne, przeciwreumatyczne, przeciwartretyczne, antyseptyczne, odkażające, żółciopędne, przeciwhemoroidowe, przyspieszające gojenie ran, przeciwłojotokowe, przeciwtrądzikowe. Przetwory z topoli zwiększają wydalanie kwasu moczowego z ustroju o 71 proc., pomagają na reumatyzm, bóle różnego pochodzenia (mięśni, stawów, nerwobóle), kamica moczowa i żółciowa, niedobór żółci, hemoroidy, obrzęki pochodzenia reumatycznego, nerwice wegetatywne, owrzodzenia błon śluzowych, afty, liszaje, wypryski, atopowe zapalenie skóry, ropnie, trądzik, łuszczyca, stany pozawałowe, osłabienie, choroby zakaźne, przeziębienie, trudno gojące się rany, łojotokowe zapalenie skóry, stan zapalny odbytu, stany zapalne narządów płciowych, zapalenie gardła, stany zapalne zatok obocznych nosa, zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli.
Pączki liściowe i pączki kwiatowe wiązu (Ulmus L.), mają działanie estrogenne, przeciwzapalne, przeciwbólowe, ściągające, przeciwbiegunkowe, żółciopędne, odtruwające, odkażające, przeciwłojotokowe, moczopędne, przeciwwysiękowe, przeciwobrzękowe. Stosuje się je przy zaburzeniach hormonalnych u kobiet, nieżytach przewodu pokarmowego i układu oddechowego, stanach zapalnych oczu i narządów płciowych, zapaleniach układu moczowego, chorobach alergicznych, przewlekłych chorobach skórnych, zatruciach, obrzękach, zapaleniach odbytu, hemoroidach, zapaleniu gruczołu krokowego.
Wiesława Kwiatkowska
W artykule wykorzystano materiały
autorstwa dr. Henryka Różańskiego