Gdy kolana odmawiają posłuszeństwa

- Co jest wskazaniem do operacji stawu kolanowego?

– Wskazaniem do wykonania zabiegu są wszystkie sytuacje, w których doszło do nieodwracalnego uszkodzenia stawu. Takim wskazaniem są również dolegliwości bólowe niepoddające się leczeniu zachowawczemu.

- Od jak dawna protezy stawu kolanowego są wstawiane?

– Historia protez stawu kolanowego zaczęła się ponad trzydzieści lat później niż protez biodra. Brak jednolitej, skutecznej i dominującej koncepcji sztucznego stawu wynika z krótszych doświadczeń oraz bardziej skomplikowanej budowy stawu kolanowego.

- Czym właściwie jest endoproteza?

– Jest to tzw. sztuczny staw. Ma zastąpić zużyty i niewydolny staw, a tym samym umożliwić samodzielne poruszanie się pacjenta oraz zapobiec powikłaniom krążeniowo-oddechowym i podnieść komfort życia.

- Czy rodzaj użytego implantu ma znaczenie? Co decyduje o jego doborze?

– Dopuszczone do użycia implanty muszą posiadać odpowiednie certyfikaty. Każdy element protezy ma swój własny „paszport” – metrykę. Ich dobór determinowany jest sytuacją zdrowotną i anatomiczną pacjenta, a decyzja należy do lekarza operującego.

Ewentualne różnice w cenach poszczególnych rodzajów protez wynikają zwykle z przyczyn marketingowych i ewentualne z różnych pozycji rynkowych producentów.

- Które z nich są lepsze, a które gorsze?

– Państwowa Służba Zdrowia nie dopuszcza myśli, aby pacjent miał otrzymać implant gorszej jakości! Utrzymaniem stałej, dobrej jakości używanych implantów zajmuje się Ministerstwo Zdrowia poprzez certyfikację leków i materiałów dopuszczonych na rynek polski. Wszystkie dopuszczone materiały są jednakowej jakości.

- Jak długo trwa zabieg, w jakim znieczuleniu się odbywa i czy jest obciążony ryzykiem?

– Zabieg implantacji stawu biodrowego lub kolanowego trwa zwykle około 1,5 godziny. Jednak wszystko zależy od stanu pacjenta, ewentualnych niespodziewanych sytuacji anatomicznych oraz sprawnej ręki chirurga. Czas trwania zabiegu jest nie bez znaczenia dla jego powodzenia. Nadmierny pośpiech nie jest wskazany, bo może skutkować niedokładną implantacją, a z drugiej strony jego przedłużenie może wpłynąć na zwiększoną utratę krwi oraz na ryzyko zakażenia rany poprzez wydłużenie ekspozycji tkanek na tzw. opad bakteryjny.

Najczęściej zabieg wykonywany jest w znieczuleniu odkręgosłupowym (zewnątrzoponowym lub podpajęczynówkowym) albo rzadziej – w ogólnym. Ta technika pozwala na pozostawienie na 1–2 dni odpowiedniej kaniuli, przez którą można podawać bezpośrednio środek przeciwbólowy. Na życzenie pacjent może dostać środki usypiające.

- Na jak długo wystarcza endoproteza?

– Stosowane implanty nie mają górnej granicy wytrzymałości. W zasadzie powinny one wystarczyć na całe życie, jednak wiele czynników może skrócić okres ich funkcjonowania. Mogą to być ogólnoustrojowe procesy chorobowe, znaczne obciążenia wywołane deformacją i osłabieniem kości, nieprawidłowy tryb życia oraz duża nadwaga.

- Jak długo pacjent pozostaje w szpitalu po zabiegu? Ile trwa dochodzenie do pełnej sprawności?

– Obecnie, prawdopodobnie z przyczyn czysto ekonomicznych, czas pobytu w szpitalu w przebiegu pooperacyjnym bez powikłań to 4 dni (!). Rehabilitacja ogranicza się wówczas do pionizacji pacjenta i nauki chodzenia o kulach. Standardowa rehabilitacja z odciążeniem biodra nie powinna trwać dłużej niż 2 miesiące. Powrót do wszelkich czynności życiowych zależy głównie od stanu pacjenta przed operacją oraz od jego osobistej determinacji. Znane są przykłady 70-latków, którzy po dwóch miesiącach wrócili do gry w tenisa, jak również niepowikłane przypadki 60-latków chodzących z bólem o kulach wiele lat po operacji.

- Jakie są statystyki sukcesu po tego typu operacjach?

– Każdy ośrodek ma własne badania. Jednak można przyjąć, że powikłania pooperacyjne w przypadku stawu kolanowego to mniej niż 1 procent, a w przypadku stawów biodrowych to niecałe 2 procent. Różnicę tę tłumaczy fakt, iż alloplastyka biodra często wykonywana jest w trybie ostrym, powypadkowym, a więc dużo trudniejszym. Alloplastyka kolana w zasadzie nie jest operowana w trybie ostrym, stąd inny stan zdrowia pacjentów przed operacją. Należy podkreślić, iż do powikłań nie zalicza się braku poprawy samopoczucia pacjenta lub występowania długotrwałych dolegliwości bólowych.

- Czy po operacji pacjent ma szansę funkcjonować bez bólu i znacznie sprawniej?

– Biorąc pod uwagę rzeczywistość polskiej opieki zdrowotnej, czyli długi czas oczekiwania na operację, ulga jest zwykle znaczna. Ocena subiektywna wyniku funkcjonalnej poprawy stanu wydolności organizmu w przypadku alloplastyki biodra to nie więcej niż 50 proc. ocen pozytywnych. Alloplastykę kolana pozytywnie ocenia ok. 30 proc. pacjentów. Należy pamiętać, że sztuczny nowy staw nie jest lepszy od własnego dobrego stawu, a wyłącznie lepszy od stawu chorego.

Rozmawiała Barbara Szymańska