Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego

Dolegliwości stawu biodrowego pojawiają się zazwyczaj wraz z wiekiem. Związane jest to:

• ze starzeniem się tkanki chrzęstnej
• uwarunkowaniami genetycznymi
• niewłaściwym trybem życia

Ważne! Problemy z biodrem mogą pojawić się także u młodych osób. Powodem są m.in. kontuzje, złuszczenie młodzieńcze głowy kości udowej, wypadki.

Zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartoza)

Główną winę za rozwój choroby ponosi zwyrodnienie - degradacja chrząstki stawowej, struktury, która wyściela powierzchnie stawowe, amortyzuje oraz odżywia staw. W chwili, gdy dojdzie do rozmiękczenia chrząstki, zaczyna się proces zwyrodnieniowy. Warstwa ochronna powoli ulega ścieraniu, powodując odsłanianie leżącej pod nią kości. W efekcie staw traci swoją zdolność ruchu i przenoszenia obciążenia, co objawia się ograniczeniem mobilności i bólem.

Zmiany zwyrodnieniowe dzieli się na pierwotne (zbyt duże obciążenie stawu biodrowego, które jest wynikiem m.in. otyłości, niehigienicznego trybu życia) oraz wtórne (zniekształcenie głowy kości udowej, wywołane m.in. osteoporozą).

Podstawowym wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu alloplastyki jest przewlekły ból w stawie biodrowym, który nie mija mimo zastosowanego wcześniej leczenia zachowawczego i rehabilitacji. Ponadto:

• znaczne ograniczenia zdolności ruchowych
• trudność z wchodzeniem i ze schodzeniem ze schodów
• trudność ze wstawaniem z pozycji siedzącej

Ważne! Operacja ma na celu wyeliminować ból i przywrócić pacjentowi w pełni sprawny staw.

Charakterystyka endoprotezy stawu biodrowego

W zależności od rodzaju wiązania z podłożem kostnym, endoprotezy dzieli się na:

• cementowe
• bezcementowe
• hybrydowe

Znamienne dla metody cementowej jest zastosowanie kleju kostnego (cementu) - biomateriał, który służy za spoiwo wypełniające przestrzeń między protezą a kością (stabilizuje ją i przenosi obciążenia). Bardzo istotne jest to, że endoproteza ta charakteryzuje się biozgodnością - nie wywołuje reakcji alergicznych, stanu zapalnego, nie jest toksyczna. Inną ważną cechą jest bioaktywność - możliwość łączenia się kleju z kością. Cement chirurgiczny jest materiałem lepkosprężystym, odpornym na ściskanie, którego właściwości zmieniają się wraz z upływem czasu oraz na skutek przenoszonych obciążeń.

Najczęściej stosowanym cementem z zabiegach alloplastyki jest połączenie sproszkowanego polimeru z płynnym monomerem. Ponadto używa się również mieszanki m.in. fosforanowo - wapniowe, hydrożelowe, kompozytowe.

W skład endoprotezy stawu biodrowego wchodzą:

• głowa (górny koniec kości udowej) umieszczona na trzpieniu
• panewka (część kości miedniczej, która obejmuje głowę kości udowej)

Panewka endoprotezy ma sferyczny kształt, mocowana jest na cemencie kostnym w kości miednicy. Częściowo otacza głowę protezy, tworząc z nią powierzchnię stawową. Rodzaje panewek (polietylenowe, polietylenowo - ceramiczne, polietylenowo - metalowe).

Trzpień stworzony jest z mieszanki stopu metali: chromu, kobaltu i niklu. Na zewnątrz jego powierzchnia jest w części bądź całościowo porowata (ułatwia to wpasowanie się trzpienia do powierzchni kostnej kanału udowego i ma wpływ na trwalsze jego osadzenie).

Istnieją endoprotezy cementowe, które mają dodatkowy element centrujący na końcu trzpienia - zadaniem jego jest odpowiednie nakierowanie i wpasowanie protezy w kanale wywierconym w trzonie kości udowej.

Na szyjce trzpienia w jego górnej części, zamocowana jest metalowa bądź ceramiczna głowa endoprotezy.

W okresie poprzedzającym zabieg, pacjent powinien zadbać o:

• prawidłową masę ciała
• stan jamy ustnej (usunięcie procesów zapalnych i źródeł patologicznej flory bakteryjnej)
• wykonać przed zabiegiem konieczne badania
• odpowiednie ćwiczenia

Procedura zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego

Zabieg zazwyczaj odbywa się w znieczuleniu przewodowym, trwa 1 - 1, 5 godziny. Do stawu biodrowego stosuje się dojście boczne lub przednioboczne. Panewkę się oczyszcza i frezuje, zaś szyjkę kości udowej odcina. W trzonie kości udowej wywierca się kanał. Kolejne składowe wszczepianej endoprotezy mocowane są w kościach za pomocą cementu kostnego (panewka w kości biodrowej, trzpień w kanale kości udowej). Następnie głowa nastawiana jest na trzpieniu i odpowiednio centrowana w panewkę. Po zastygnięciu kleju oraz sprawdzeniu czy endoproteza została dobrze zainstalowana, chirurg kolejno zszywa wszystkie tkanki.

Dren zewnętrzny z operowanego miejsca jest zdejmowany po dobie od zabiegu. Pacjent po operacji jest bardzo szybko pionizowany i uczony poruszania się o kulach z częściowym obciążeniem operowanej kończyny.

Ważne! Bardzo istotna jest współpraca pacjenta z rehabilitantem, który uczy prawidłowego funkcjonowania po zabiegu i tłumaczy, których ruchów należy unikać we wczesnym okresie pooperacyjnym.

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego należy do zabiegów w miarę bezpiecznych, jednakże jak w przypadku każdej operacji, istnieje ryzyko powikłań m.in.

• zakrzepica żylna (skrzepy w żyłach kończyn dolnych są efektem braku ruchu w okresie pooperacyjnym, jak i urazów naczyń żylnych w trakcie operacji)
• infekcja (zakażenia mogą dotyczyć rany w obrębie skóry, a także tkanek położonych głębiej, bliżej protezy).

W 90 - 95% zabieg alloplastyki kończy się sukcesem, a pacjent po kilku miesiącach rekonwalescencji wraca do normalnego funkcjonowania.

Ważne! Pacjent skierowany na zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego, musi liczyć się z tym, że po pewnym czasie może dojść do obluzowania bądź po prostu zużycia endoprotezy.

Na żywotność endoprotezy stawu biodrowego przede wszystkim ma wpływ jakość tkanki kostnej chorego, zastosowana technika operacyjna oraz współistniejące schorzenia.

Przeżywalność implantów to okres 15 - 20 lat. Długość wytrzymania uwarunkowany jest wieloma przesłankami m.in. wiek, tryb życia, stopień zaawansowania zmian w chwili zabiegu.

Źródła: actimedica, oil.org.pl, T. Gaździk „Podstawy ortopedii i traumatologii narządu ruchu”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001 rok.