DVT, czyli zakrzepica u podróżnych

Ciasnota ogromna! Jak więc w takiej sytuacji przeciwstawić się tkwieniu przez wiele godzin w tej samej pozycji – mając na dodatek pod nogami podręczną torebkę, a także świadomość, że z przejścia środkiem samolotu można korzystać tylko w stopniu ograniczonym, gdyż opanowały je wózki, z których stewardesy oferują podróżnym posiłki, napoje, kanapki i bezcłowe towary?! Jak zapobiec zastojowi krwi albo kiepskiemu jej przepływowi przez dolne kończyny – a w efekcie zakrzepom (zamknięciu żył skrzepliną uniemożliwiającą prawidłowy obieg krwi), które w jakimś fragmencie mogą się oderwać i... zacząć wędrować z biegiem krwi do serca, do rozgałęzień tętnicy płucnej?! Zwłaszcza że te zakrzepy nie manifestują się (na ogół) jakimiś szczególnymi objawami – za wyjątkiem mrowienia, drętwienia czy puchnięcia nóg np. w kostkach...

Syndrom klasy ekonomicznej

Mam świadomość, że groźną dla zdrowia, a nawet dla życia zakrzepicą nie można absolutnie straszyć! Przypadków wywołanych syndromem klasy ekonomicznej (a ta nazwa ukrywa także ciasnotę na pokładach samolotów) nie odnotowuje się masowo – pomimo że samolotami podróżują dziś miliardy ludzi. Zresztą kilka lat temu – na zlecenie linii lotniczych Lufthansa – berliński lekarz, Helmut Landgraf przeprowadził badania nad „economy-class-syndrome”. I na ich podstawie stwierdził (co opublikował „Frankfurter Allgemeine Zeitung” w 2001 roku), że:

„[...] zdrowi pasażerowie, w czasie długich podróży lotniczych, przy rozsądnym zachowaniu nie są narażeni na zwiększone ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Tym niemniej u ludzi, u których występują już czynniki ryzyka, ryzyko wystąpienia zakrzepicy dodatkowo wzrasta”.

Wypowiedź dr. Landgrafa warta jest przemyślenia, prawda? Przed wykupieniem biletu lotniczego powinniśmy więc przyswoić sobie podstawową wiedzę. A ta mówi, że choroba „zakorkowania” żył w nogach dotyka najczęściej:

• osoby powyżej 60. roku życia;stosujące terapię hormonalną;
• chorujące na żylaki lub wrodzone zaburzenia krzepnięcia krwi;
• po operacjach lub urazach;
• z dużą nadwagą;
• nałogowych palaczy;
• narkomanów;
• kobiety w ciąży.

Nie panikując, ani nie zniechęcając nikogo do podniebnych uniesień, chcę tu zwrócić uwagę na rzecz nader ważną. Na... podstępność zakrzepicy, która może mieć związek z lotem!

Ta – co charakterystyczne – nie musi wcale objawić się od razu, w samolocie. Tak było np. u trzech brytyjskich lekkoatletów, którzy dopiero po przylocie do Sydney na olimpiadę i po dokładnym lekarskim przebadaniu musieli poddać się terapii z powodu wystąpienia zakrzepów. Tak było i u 28-letniej nauczycielki, która podróżując (przy oknie) z Nowej Zelandii do Londynu, spędziła w powietrzu ponad 20 godzin, a zator płucny dopadł ją w domu, na dodatek po kilkunastu dniach. Ale już w przypadku innej pasażerki – sześćdziesięcioletniej Kanadyjki – podróż, niestety, zakończyła się tragicznie. Kobieta straciła przytomność, czekając w porcie na odbiór bagażu. Zmarła jeszcze na lotnisku...

Pompy łydki i stopy

Kiedy z dr. Mariuszem Kózką, specjalistą chirurgii ogólnej i naczyniowej, członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Flebologicznego rozmawiałam o mechanizmach służących prawidłowemu przepływowi krwi w naszym organizmie, zwrócił on uwagę na... pompy mięśniowe łydki i stopy człowieka. Na ich działanie, które polega na naprzemiennym zginaniu i prostowaniu poszczególnych stawów i mięśni; ogromne znaczenie mają tu mięśnie szkieletowe podudzia, czyli łydki, i mięśnie stopy.

W łydce zatem tkwi siła powodująca przesuwanie krwi żylnej w najniższych partiach ludzkiego ciała!

Dlatego częsty ruch ma zasadnicze i zbawienne znaczenie dla transportowania krwi w żyłach nóg – poprawia bowiem jej krążenie. Tymczasem w samolotach jest ciasno, łydka przywiera do brzegu fotela...

Przewoźnicy – a trzeba to też wiedzieć – z ofiarami zakrzepicy spotykali się już nieraz w sądach. 5 listopada 2009 roku (dla przykładu) brytyjska Temida wezwała do siebie przedstawicieli aż 28 największych światowych linii (w tym: British Airways, American Airways, KLM), by się wytłumaczyli, a także finansowo zrekompensowali 58 pasażerom utratę zdrowia, jaką ponieśli na pokładach samolotów. W Polsce po raz pierwszy pozew sądowy wniósł pasażer w roku 2004.

DVT

Nazwa „economy-class-syndrome” – ukuta w 1977 roku przez brytyjskich badaczy: Symingtona i Stacka – nie do końca jednak oddaje istotę powstawania zastoju krwi w kończynach, a w następstwie groźnych dla zdrowia czy życia zatorów. Lekarze wolą dziś używać angielskiego skrótu DVT – deep venous thromboses. Dlaczego?

Dlatego, że zakrzepica – co jest też argumentem dla podniebnych przewoźników! – nie występuje tylko i wyłącznie u pasażerów klasy turystycznej. Przytrafia się też ludziom przemieszczającym się – przez kilka czy kilkanaście godzin! – turystycznymi autobusami wypełnionymi (na ogół) gęsto fotelami. I tym, którzy mnóstwo czasu spędzają za kierownicą własnego czy służbowego samochodu. A nawet przy komputerze...

W Stanach Zjednoczonych – według raportu American Heart Association – każdego roku ofiarami zakrzepicy pada ponad 2 mln ludzi – 60 tys. z nich umiera. Niemcy informują o 100 tys. zachorowań – w tym o 30 tys. zgonów. Polska służba zdrowia rejestruje rocznie 57 tys. zakrzepic i 36 tys. zatorów płucnych. Jak widać, trudno za tę chorobę byłoby obarczyć tylko i wyłącznie linie lotnicze. Choć te absolutnie powinny dołożyć więcej starań, aby zminimalizować i swoją winę...

Ryzyko zakrzepicy rośnie wraz z długością lotu – to oczywiste.

Niebezpieczeństwo... pod kolanami

Coraz więcej podróżujemy. Ba, w samolotach (i autokarach wycieczkowych) coraz częściej spotykamy seniorów. Emerytów, którzy wreszcie mają czas na realizację marzeń, a na dodatek mogą skorzystać ze zniżek, które to umożliwiają. Byłoby więc dobrze, aby wszyscy wzięli sobie do serca, że największe niebezpieczeństwo podróży ukrywa się w miejscu, w którym trudno się go spodziewać – dokładnie: pod naszymi kolanami! Dlatego – aby uniknąć zakrzepicy – trzeba: zginać nogi i rozciągać ręce co 30 minut; unikać krzyżowania nóg podczas siedzenia; ubrać się do podróży w luźne spodnie czy spódnicę. I jeszcze: nie zażywać tabletek nasennych, za to pić bardzo dużo wody.

* * *

Na wszelki wypadek przypomnę, że ograniczony ruch dobrze nie służy nie tylko pasażerom. Normalne, ziemskie warunki w powietrzu też przecież stają się... anormalne. M.in. dlatego że:

•  Ciśnienie w kabinie jest niższe niż na powierzchni ziemi – równe ciśnieniu powietrza na wysokości 1500–2000 m powyżej poziomu morza. Dobrze znoszą je ludzie zdrowi, ci z zaburzeniami układu krążenia czy oddechowego powinni się skonsultować przed podróżą z lekarzem.
• Dokuczają bóle uszu spowodowane wyrównywaniem ciśnienia. Dlatego w razie bólu uszu trzeba: ziewać lub przełykać; żuć gumę; podjąć próbę wydmuchiwania powietrza przez nos.
• Względna wilgotność w kabinie pasażerskiej wynosi 20 procent, jest więc stosunkowo niska i może powodować uczucie suchości w ustach, nosie i oczach. Dlatego dobrze w czasie podróży bardzo dużo pić (ale nie alkoholu czy kawy!) i używać kremów nawilżających skórę.
• Jet lag to zakłócenie rytmu dnia, zwłaszcza gdy przelatuje się przez kilka stref czasowych. Pasażer wówczas może odczuwać ból głowy, zmęczenie, niestrawność, brak koncentracji uwagi.

Teresa Bętkowska